Steenmeijer - Professionele autonomie in sociaal werk

1.5 —De professionele kenmerken van sociaal werk

Denken, beslissen De kern van het professionele werk is dat het een intellectuele activiteit is. Daarmee wordt bedoeld dat denkprocessen de belangrijkste activiteit zijn. Natuurlijk hande- len professionals ook, maar het handelen is gebaseerd op een denkproces dat zij zelf doorlopen. Professionals voeren als het goed is niet zomaar iets uit wat anderen hebben bedacht. Ze maken wel gebruik van wat door anderen is bedacht, maar kiezen over het algemeen zelf wat een passende interventie is in een specifieke situ- atie. Professies onderscheiden zich dus van routinematig werk, waarbij het hande- len al vastligt. Professies zijn ook anders dan ambachten, waarbij het werken met gereedschap de belangrijkste activiteit is, zoals een timmerman. Professionals ge- bruiken overigens wel instrumenten en gereedschap, maar dat is om wat is uitge- dacht, ook uit te voeren. De kern van het werk is echter beoordelen, analyseren en beslissen. Deskundigheid Naast dat het denken de belangrijkste activiteit is, vragen professies ook altijd om specifieke kennis en deskundigheid. De vaak zeer theoretische kennis vormt de bron van het denkproces. Op vormen van kennis komen we in hoofdstuk 7 terug. De opleiding tot sociaal werker is kennisintensief en duurt vaak lang. In de meeste professies is het leerproces niet klaar na het behalen van het diploma. Omdat kennis steeds wordt aangevuld, moet een professional steeds bijhouden wat de belangrijk- ste ontwikkelingen in het vak zijn. Naast specifieke kennis vraagt een professie ook om specifieke vaardigheden, die alleen door grondige training beheerst kunnen worden. Vertrouwen Professionals handelen vaak in het licht van waarden die voor mensen heel belang- rijk zijn. Het gaat over hun gezondheid of om rechtvaardigheid. Of in het geval van sociaal werkers: om hun welzijn. Omdat expertkennis en vaardigheden vereist zijn voor de beroepsuitoefening, is het voor mensen die aan het handelen van een pro- fessional zijn toevertrouwd vaak niet mogelijk om de kennis te vergaren die nodig is om de kwaliteit van het handelen van een professional te beoordelen. Dat is an- ders dan bij een beroep waarbij de kennis toegankelijker is. Als patiënt of cliënt ben je afhankelijk van de professional, die de vaak moeilijk na te volgen kennis inzet om voor jou een belangrijke waarde te realiseren. Tegenwoordig zien we dat de expert- kennis van professionals door het internet steeds toegankelijker wordt. Dat is een goede zaak. Maar patiënten en cliënten zijn – doordat er een fundamentele waarde op het spel staat – vaak kwetsbaar en hebben andere dingen aan hun hoofd dan het controleren van de kennis van de professional. Bovendien is de kennis uit bronnen zoals het internet soms eenzijdig en lang niet altijd betrouwbaar. Als je ernstig ziek bent of diep in de schulden zit, moet je erop kunnen vertrouwen dat de professional

27