Steenmeijer - Professionele autonomie in sociaal werk

1 — Sociaal werk als professie

voldoende toegerust is en alle kennis en vaardigheden inzet om die belangrijke waarde in je leven te beschermen. Ethische beginselen Het zorgvuldig omgaan met het vertrouwen dat iemand in een professional stelt, vormt de kern van de beroepsethiek. Professionals stellen vaak collectieve ethische normen op om dat vertrouwen te bevorderen en te bewaken. Als je met een profes- sional te maken krijgt, heb je meestal geen mogelijkheid om uitgebreid kennis te maken en bijvoorbeeld te vragen hoe de professional in kwestie denkt over geheim- houding of over ingrijpende thema’s zoals abortus en euthanasie. Dan is het voor cliënten geruststellend om te weten dat professionals zich aan ethische afspraken houden, waarop ze ook aanspreekbaar zijn. De internalisering van de beroepsethiek vormt beoefenaren van een professie niet alleen individueel maar ook als beroeps- groep, en maakt hen tot morele gemeenschap. Hoe dat werkt, komt in hoofdstuk 8 aan de orde. Zelforganisatie en zelfregulering Het opstellen van beroepscodes is voor professies belangrijk, omdat het het vertrou- wen bevordert. Beroepscodes en ethische normen zijn een vorm van (zelf )regule- ring. Andere vormen zijn het opstellen van eisen waaraan (beroeps)opleidingen moeten voldoen. Het zijn vooral de professies zelf die over de inhoud van opleidin- gen gaan. Wat moet je weten en kunnen om als professional tot de praktijk toe te treden? Het bepalen van de eisen en criteria behoort tot de autonomie van de be- roepsgroep als gemeenschap van beroepsbeoefenaren. Zo houdt een professie con- trole over wat iemand moet weten en kunnen om deel te mogen uitmaken van de beroepsgroep en over hoe een professional zich dient te gedragen. Om te toetsen of mensen deskundig en zorgvuldig handelen zodat het vertrouwen bevorderd wordt, hebben beroepsgroepen vaak eigen procedures voor klachten tegen professionals: ethische commissies of tuchtrecht. Als een medeprofessional de beroepsnormen ernstig schendt en daarmee het vertrouwen in de beroepsgroep beschadigt, dan kan in een uiterst geval besloten worden dat iemand niet meer actief mag zijn als pro- fessional. Dat wordt in hoofdstuk 2 verder toegelicht. Toewijding Voor veel mensen vormt de toewijding aan de belangen van de mensen die aan het handelen van een professional zijn toevertrouwd de kern van een professie. Veel beroepscodes beginnen met de waarde of norm dat de eerste overweging van een professional altijd de belangen van de patiënt of cliënt zijn in het licht van de hu- manitaire waarde die zij bevorderen. Al eerder werd opgemerkt dat dit aspect van toewijding ook altijd een punt van discussie is binnen professies. Sommige profes- sionals kijken naar hun werk als de activiteit waarvoor ze hebben doorgeleerd en

28