Walter Geerts & René van Kralingen - Handboek voor leraren

1 • Hoe leren leerlingen?

Enkele communicatieadviezen ter harte nemen Om je leerlingen bij de les te betrekken kun je een aantal basale communicatie regels toepassen (Bouwhuis, 2016): Ք Volg de klas en de leerlingen: Dit is de basis van elk contact en van elke les. Je moet zien wat de leerling doet, of hij je uitleg begrijpt en of hij zich verveelt. Dit betekent dat je niet alleen vertelt wat de leerlingen moeten weten, maar ook kijkt naar hun reacties. Voor de leerling is het heel belangrijk dat hij gevolgd wordt: dat betekent dat hij ertoe doet. Ք Maak nadrukkelijk oogcontact: Dit is de sleutel om niet alleen de individuele leerlingen te zien, maar ook de klas als geheel te kunnen aansturen. Ք Geef de klas en de individuele leerling een ontvangstbevestiging: Dit kan een blik zijn of een duim omhoog. Ook het reageren op een (onuitgesproken) vraag is een ontvangstbevestiging. Zo maak je duidelijk dat je de individuele leerling gezien hebt, waardoor hij ervaart dat hij de moeite waard is omopgemerkt te worden. Ք Benoem het handelen van de leerling instemmend: Hiermee laat je zien dat het pret tig is om contact te hebben. Op bijna elke vraag kun je positief reageren, bijvoor beeld door te zeggen: ‘Wat fijn dat je dat vraagt, er zijn vast meer leerlingen die deze uitleg ook nog graag een keer willen horen.’ Een niet-instemmende manier van reageren in deze situatie zou kunnen zijn: ‘Wat stom, snap je dat nu nog niet!’ Met zo’n reactie voelt de leerling zich weliswaar ‘opgemerkt’, maar niet op een prettige manier. Dan bedenkt de leerling zich een volgende keer wel twee keer voordat hij weer omuitleg vraagt en trekt hij zich terug in de anonimiteit – en dat is het tegenovergestelde van wat je wilt bereiken. Ք Zorg voor een duidelijke beurtverdeling: Jij bent verantwoordelijk voor het les verloop. Als je vragen stelt aan leerlingen is het handig om de vraag in zijn algemeenheid te stellen, een denkpauze te geven en daarna pas de leerling aan te wijzen die het antwoord mag geven. Ք Zorg dat je de gehele klas betrekt bij de vragen die jij aan een individuele leerling stelt: Na individuele beurten moet je snel terugkeren naar communicatie op groeps niveau. Ook een vraag van een individuele leerling kun je naar het groepsniveau tillen: begeleid de groep om gezamenlijk tot een antwoord te komen. 1.1.5 Autonomie: bied keuzevrijheid en benut talenten Autonomie maakt een leeromgeving krachtiger. Leren lukt immers beter als de leer ling daar zelf sturing aan geeft; daarom is het belangrijk dat de leerling grip heeft op zijn eigen leergedrag en zich vrij voelt omzijn eigen keuzes temaken. Stevens (1997) enNiemiec en Ryan (2009) gebruiken hiervoor de term autonomie . Om dit te bereiken, kun je als leerkracht bewust keuzevrijheid inbouwen in je onderwijs. Dat inbouwen lukt beter als je als leraar zelf ook over autonomie in je eigen werk beschikt. Desondanks is dat in een klas vol kinderen niet altijd even makkelijk. In een groot deel van het onderwijs worden namelijk op het eerste oog uniforme schoolprestaties verlangd. Die prestaties kennen veelal een bepaalde vorm. Een leerling maakt een samenvatting op de computer, een beeldje van klei of een berekening op een website. De vorm van de beoogde prestatie is bepaald.

A

31