Veer_Ontwerpen voor zorg en welzijn

Deel 1 • De waarde van een ontwerpgerichte manier van innoveren

In Nederland gaat enorm veel geld naar de zorgsector. Ongeveer tien pro cent van het bruto nationaal product gaat naar de zorg (CBS, 2019). De kwaliteit van onze gezondheidszorg en van ons welzijnswerk is daarom, wereldwijd gezien, behoorlijk hoog. Je zou verwachten dat er met zoveel geld en mensen ook veel aandacht is voor verdere verbetering en innova tie van de zorg en een scope die verder reikt dan vandaag en morgen. Van iets dat we blijkbaar zo belangrijk vinden, willen we immers dat de kwali teit ook hoog blijft. Met nieuwe medische inzichten, andere therapie vormen, methoden en innovatieve technologische toepassingen willen we blijvend hoge kwaliteit vormgeven. Toch staat de gezondheidszorg, evenals het welzijnswerk, niet echt bekend als een sector die erg innovatief is en waarin veel vernieuwing plaatsvindt. Zorg en welzijn vormen dan ook een bijzonder complex domein waarin vele partijen een rol spelen en waarbij handelingen ver richt worden die niet altijd in protocollen te vatten zijn. Ook het onder werp zelf heeft een bijzondere lading: gezondheid speelt zich altijd af in de persoonlijke levenssfeer en raakt mensen meer dan welk ander onder werp uit welke andere sector dan ook. Om zorg en welzijn in het licht van de demografie zowel betaalbaar als van hoge kwaliteit te laten blijven, is het echter wel hard nodig dat er meer oog is voor innovatie. Zoals gezegd zijn we vooral bezig met vandaag en morgen in zorg en welzijn, en niet zo vaak nadrukkelijk en bewust met de voortdurende verbetering van het werk. We gaan niet zo vaak op zoek naar nieuwe, creatieve oplossingen voor de vele ontwikkelingen en uitdagingen die gaande zijn. Waarom komen we daar doorgaans te weinig aan toe? Omdat we het, hoe tegenstrijdig ook, te druk hebben met de groeiende zorgvraag. Het lijkt een kip-en-eiprobleem en een cirkel die lastig te doorbreken is. In dit hoofdstuk willen we ten eerste (1.2) dieper ingaan op enkele belang rijke ontwikkelingen die gaande zijn in de zorg- en welzijnssector en op waarom dit vraagt dat professionals op een andere manier leren kijken naar uitdagingen in hun praktijk. Onderwerpen als de vergrijzing, complexere vragen van patiënten en burgers en technologische ontwikkelingen met al hun mogelijkheden (maar ook met al hun risico’s) komen daarbij aan bod. Ten tweede (1.3) gaan we in op het vakgebied van ontwerpers zelf: wat houdt ontwerpen eigenlijk in? Iedereen heeft daar waarschijnlijk een eigen idee bij, maar omdat het erg breed is, zullen de beelden hierover ook uiteenlopen. Ontwerpen gaat verder dan het ontwerpen van mode, een huis, een website, een wetsvoorstel. Eigenlijk zit achter alles wat mensen maken voor een bepaald gebruikersdoel wel een ontwerpproces.

20