Edwin Hoffman en Arjan Verdooren - Diversiteitscompetentie

1  Cultuur: overal en nergens

sistenties, paradoxen en zelfs conflicten kunnen leiden (Rathje, 2007; Hansen, 2009a). In de veronderstelde westerse cultuur, bevinden zich zowel ideeën die zijn beïnvloed door religie als door wetenschap (en die niet altijd met elkaar in overeenstemming zijn). De Engelse samenleving staat bekend om waarden als beleefdheid en ingetogenheid (verwoord met het gezegde ‘Een Engelsman, zelfs al is hij alleen, vormt een ordelijke rij van één persoon’); het zal echter lastig zijn om daar voorbeelden voor te vinden in een Engels voetbalstadion. De Thai staan bekend om hun vredelievende ‘Thai smile’ , maar vele Thai zijn ook verzot op full contact thaiboxen, dat traditioneel zelfs plaatsvindt in boeddhistische tempels (Fang, 2012). Culturen bieden dan ook plaats aan een diversiteit aan standpunten, ideeën en gedragingen waar leden aan kunnen deelnemen en zich mee kunnen identificeren, en zijn inherent ‘warrig’ (Bolten, 2013). Het traditionele denken rondom cultuur en interculturaliteit beschouwt deze verschillen als uitzonderingen op de regel. Toch is het plausibeler om ervan uit te gaan dat elke cultuur een zekere heterogeniteit en diversiteit herbergt, wat leidt tot onderlinge verhoudingen en tegenstellingen (Verdooren, 2014). Dat wil niet zeggen dat het niet mogelijk of wenselijk is om dominante patronen te identificeren en beschrijven in een groep, bijvoorbeeld ter voorbereiding op het reizen of verhuizen naar een bepaald land. Als iemand naar China verhuist, zou het bijvoorbeeld zeker zinvol zijn om zich te verdiepen in de algemene of dominante patronen en perspectieven waar hij of zij hoogstwaarschijnlijk mee in aanraking zal komen. Dit betekent echter niet dat deze patronen of ideeën van toepassing zullen zijn op elk individu of in elke situatie . Bovendien kunnen die dominante patronen tegelijkertijd ter discussie staan. Het is bijvoorbeeld mogelijk om de genderrelaties in een samenleving of groep te beschrijven, ter wijl er vrijwel altijd groepsleden zullen zijn die deze zelfde patronen ter discus sie stellen. Wie geldt er dan als de ‘echte’ vertegenwoordiger van de cultuur in kwestie? De Nigeriaanse schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie waarschuwt in dit ver band voor ‘het gevaar van het enkelvoudige verhaal’. Wanneer we ons bewust zijn van slechts één ‘verhaal’ over een groep of cultuur, leidt dit tot stereoty pen en ‘het probleem met stereotypen is niet dat ze onwaar zijn, maar dat ze incompleet zijn’ (Adichie, 2009). De vorming van stereotypen en ‘single stories’ is vaak verweven met machtskwesties, die we diepgaander zullen bespreken in hoofdstuk 3. In situaties waarin we de neiging hebben om een cultuur te begrijpen van uit een eenzijdig perspectief of stereotype, is het vaak de moeite waard om na te gaan of er andere ‘verhalen’ over die groep bestaan die een completer beeld kunnen scheppen. Hierna staat een voorbeeld van een gesprek waarin iemand bewust het enkele verhaal doorbreekt – in dit geval over Rusland.

34