Deirdre Beneken genaamd Kolmer (red.) - Mensbeelden

DEIRDRE BENEKEN GENAAMD KOLMER ( RED.) SUZAN BRUKX | MATTHIJS FLEURKE | JOLANDA KEESOM | KITTY MARTENS LUCIA TIELEN | DORIEN VOSKUIL

OEFENING IN INTERPROFESSIONEEL WERKEN

Mensbeelden

Mensbeelden Oefening in interprofessioneel werken

Deirdre Beneken genaamd Kolmer (red.)

met medewerking van: Suzan Brukx Gert Evers

Matthijs Fleurke Jolanda Keesom Kitty Martens Lucia Tielen Dorien Voskuil

c u i t g e v e r ij

c o u t i n h o

bussum 2017

www.coutinho.nl/mensbeelden Je kunt aan de slag met het online studiemateriaal bij dit boek. Dit materiaal bestaat uit links, hulpmiddelen en een overzicht van kritische vragen.

© 2017 Uitgeverij Coutinho bv Alle rechten voorbehouden.

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet van 1912 gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geauto matiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet 1912 dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) kan men zich wenden tot Stich ting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl).

Uitgeverij Coutinho Postbus 333 1400 AH Bussum info@coutinho.nl www.coutinho.nl

In samenwerking met: De Haagse Hogeschool, lectoraat Mantelzorg Tekstredactie: Jolanda Keesom

Omslag: Bart van den Tooren, Amsterdam Illustraties: Shutterstock.com

Noot van de uitgever Wij hebben alle moeite gedaan om rechthebbenden van copyright te achterha len. Personen of instanties die aanspraak maken op bepaalde rechten, wordt vriendelijk verzocht contact op te nemen met de uitgever.

ISBN 978 90 469 0584 5 NUR 752

Voorwoord

Samenwerken is het moeilijkste wat er is, vooral omdat de personen met wie je moet samenwerken niet altijd dezelfde mensbeelden hebben als jij en mogelijk vanuit andere beroepsprofielen en theoretische stromingen denken en praten. Toch vraagt onze huidige en toekomstige samenleving om minder solistisch werken en meer interprofessioneel handelen. Het is daarom essentieel dat jij, toekomstige professional, zowel jezelf als de ander begrijpt en dat je openstaat voor de perspectieven van andersdenkenden. Om op een goede manier inter professioneel te werken, zijn het voeren van een innerlijk gesprek en het aan gaan van een dialoog met collega-professionals minimale voorwaarden. In dit boek vertelt Nadzine, een jongeman die studeert en voor zijn moeder zorgt, zijn verhaal. Daarna komen vijf deskundigen aan het woord, die vanuit hun eigen beroepsprofiel reageren op zijn situatie. De diversiteit aan reacties laat niet alleen zien dat het een zoektocht is naar de best mogelijke ‘oplossing’, maar ook dat het cruciaal is dat deskundigen hun visie met elkaar delen. En voor dat laatste is het nodig om een goede dialoog te voeren waarbij waarde oordeelvrij gedachten uitgewisseld kunnen worden. Dit boek is een oefening om de dialoog te leren voeren en mensbeelden te ontdekken: een eerste stap om interprofessioneel te werken. Mijn dank gaat uit naar Nadzine voor zijn openhartige verhaal en voor zijn toestemming om aan de hand van zijn ervaringen dit boek te maken. Ook wil ik de deskundigen, mederedacteuren en kritische lezers hartelijk bedanken voor hun zorgvuldige bijdragen. Een mens wordt pas mens tussen andere mensen.

Dr. Deirdre Beneken genaamd Kolmer Lector Mantelzorg

Inhoud

1

Inleiding:van blik verwisselen 9

2

De casus Nadzine 13

3 Kijken naar de casus vanuit verschillende invalshoeken 21

3.1 Psychologie 23 3.2 Pedagogie 28 3.3 Verpleegkunde 36 3.4 Technologie 40 3.5 Sociologie 45

4

In dialoog treden 51 4.1 Eigen achtergrond 53 4.2 Hoofdpersonen en betrokkenen 54 4.3 Beroepsgroepen en theoretische stromingen 55

5

Mensbeelden en interprofessioneel werken 57

6

Zelf aan de slag 67 A Vragen stellen aan ‘jezelf’ 69 B Je verplaatsen in de hoofdpersonen 70 C Vanuit verschillende beroepsgroepen kijken naar een casus 71 D De maatschappelijke context onder de loep 72

Geraadpleegde bronnen 75 Register 81 Over de auteurs

Inleiding: van blik verwisselen

Inleiding: van blik verwisselen

Wanneer professionals zorgsituaties bespreken, gaat het meestal over wat er zou moeten gebeuren of over hoe het beter kan. Aan de opvattin gen van de betrokkenen liggen waarden ten grondslag, die het denken over de zorgsituatie sturen en richting geven aan het handelen. Iedere professional kijkt op zijn eigen wijze naar de situatie. Deze waarden, ook wel mensbeelden of grondslagen genoemd, beïnvloeden op twee manieren onze kijk op de werkelijkheid. Enerzijds openen ze onze blik waardoor we dingen op een bepaalde manier kunnen zien. Anderzijds beperken ze onze blik tegelijkertijd, omdat andere perspectieven nau welijks meer zichtbaar zijn (Snik & Van Haaften, 2001). In onze huidige samenleving wordt er in toenemende mate interpro fessioneel gewerkt. In wijkteams werken professionals met een grote diversiteit aan opleiding en achtergrond, maar ook in ziekenhuizen, reva lidatiecentra, wijkcentra of gezondheidscentra werken professionals uit verschillende richtingen samen. Interprofessioneel werken is meer dan het delen van antwoorden op de vraag: ‘Hoe gaan we met deze situatie om?’ Het gaat ook over het delen van opvattingen en van de waarden die daaraan ten grondslag liggen. Interprofessioneel werken is de ander willen begrijpen en in gezamenlijkheid de situatie kritisch bekijken. Via die weg is het mogelijk om uiteindelijk de best mogelijke oplossing te vinden voor een zorgsituatie. Dit boek is een eerste stap om interprofessioneel te leren werken. Aan vijf denkers is, onafhankelijk van elkaar, gevraagd om te reageren op de situatie van Nadzine, een studerende jonge mantelzorger. De antwoor den hebben geleid tot een rijk kleurenpalet aan opvattingen over en han delingsperspectieven op Nadzines situatie. Als vanzelf werden de denk kaders zichtbaar. Een socioloog denkt anders dan een pedagoog, ziet andere dingen en stelt andere vragen. Het vergelijken van deze denkka ders, die zowel beperkend als verruimend kunnen werken, geeft jou als student of beginnende professional een beeld van de invloed die denk kaders hebben op het interprofessioneel handelen. Het is van belang om kennis op te doen over verschillende opvattingen over zorgsituaties en over de daarmee gepaard gaande mate van zorgverantwoordelijkheid. De diversiteit is nodig om keuzes te kunnen maken die recht doen aan zorgvragers enmantelzorgers in hun zorgsituatie. Dit boek prikkelt je om op zoek te gaan naar mensbeelden die achter een opvatting liggen en

11

1 • Inleiding: van blik verwisselen

te leren begrijpen dat in feite ‘achter’ ieder instrument, beleidsplan of protocol eenmensbeeld schuilgaat. Dit bevordert een kritische beroeps houding. Dit boek poogt bij te dragen aan het vermogen van studenten en pro fessionals om ‘van blik te verwisselen’ en zo andere mensbeelden te leren kennen. Deze zogenoemde meerzijdige partijdigheid wordt veel vuldig toegepast door pedagogen en gezinstherapeuten, met als doel ieder gezinslid te horen, te zien en te begrijpen. In essentie is ‘van blik verwisselen’ precies hetzelfde. Door steeds vanuit een ander perspectief naar de situatie van Nadzine te kijken, wordt kokervisie voorkomen.

Online studiemateriaal

www.coutinho.nl/mensbeelden

Bij dit boek hoort een website met studiemateriaal. Hierop vind je veel links naar bruikbare informatie en hulpmiddelen en een overzicht van de kritische vragen die je bij een casus kunt stellen. In hoofdstuk 4 en 5 van dit boek vind je deze vragen verspreid in kaders.

Met dit icoon wordt in het boek verwezen naar de website.

Belangrijke wetenschappelijke en beleidsmatige termen en begrippen in de tekst markeren we in kleur omdat het de moeite waard is om ze goed te kennen en kritisch te gebruiken. Op de website bij dit boek vind je verschillende bronnen die je kunnen helpen om vertrouwd te raken met deze begrippen. Ook woordenboeken en zelf zoeken naar bronnen kunnen je hierbij helpen.

12