Iedereen kan leren schrijven -Suzanne van Norden

2 • Functioneel schrijven: werken met genres en tekstsoorten

hoofddoel is. Met dit doel in gedachten kun je als leerkracht gaan nadenken over een interessante, leuke, uitdagende schrijfopdracht voor je groep in dit genre. Je kunt bedenken welke leeservaring ze al hebben binnen het genre. Je kunt bij je collega’s nagaan in hoeverre de kinderen in voorgaande leer jaren ook al met dit genre en dit schrijfdoel gewerkt hebben. En je kunt je ervaringen doorgeven aan de collega’s die na jou komen. Ook helpt het je om een focus te kiezen voor de bespreking en beoordeling van de teksten: hoe goed is het doel van het be treffende genre in de tekst bereikt en wat kunnen kinderen binnen dit genre nog versterken? De tien genres die we in dit boek presenteren zijn ontleend aan een indeling van de Sydney School, een Australische groep taalkundigen en leraren die al jaren bezig zijn met het ontwerpen van lees- en schrijfonderwijs dat kansen biedt voor alle kinde ren en niet alleen voor kinderen met een geletterde achtergrond (Rose & Martin, 2012; Gibbons, 2009). Zij vinden dat het expliciet maken van onbewuste kennis over taal de kern is van dat onderwijs. Dus niet: kinderen een lees- of schrijfopdracht geven en ervan uitgaan dat ze zelf hun tekst- en genrekennis wel zullen toepassen, maar: heel duidelijk maken hoe ze doelgericht een tekst kunnen lezen en hoe hun zelf te schrijven tekst eruit kan zien, door mid del van voordoen en voorbeelden. Daarover dan met elkaar praten, patronen ontdekken en zo gelei delijk bewuste genrekennis opbouwen.

kundige indeling van teksten in drie hoofdgenres: verhalende, feitelijke en waarderende teksten. In eens komt er systematiek in de warrige berg tekst soorten die je tegenkomt in taalmethodes en leer lijndocumenten. Het verschil tussen de schrijfdoelen ‘vertellen’, ‘in formeren’ en ‘waarderen’ is onmiddellijk herken baar en maakt inzichtelijk dat je bij elk van deze drie doelen iets anders met taal moet doen. Bij ver tellen gaat het om chronologie van gebeurtenissen, bij informeren om overzichtelijkheid van feiten, bij waarderen om argumentatie en persoonlijke reac ties. In kindertaal: vertellen hoe iets gebeurde, uit leggen hoe iets in elkaar zit, zeggen wat je van iets vindt. De driedeling kan meteen meer richting ge ven aan de schrijfopdrachten die je zelf ontwerpt. Bovendien biedt deze indeling aanknopingspunten voor het beoordelen van teksten en het werken aan doorgaande lijnen in verhalend, informerend en waarderend schrijven. Een verdere onderverde ling van de drie hoofdgenres in een aantal subgen res geeft allerlei mogelijkheden om schrijftaken te verbinden met inhouden uit de zaakvakken zoals in hoofdstuk 3 aan de orde komt (zie ook Van der Leeuw & Meestringa, 2014; Bakker et al., 2022; De Lint & Van Norden, 2022). Tabel 2.1 brengt de indeling in drie genrefamilies en tien genres in beeld. Bij elk genre is benoemd wat een tekst in dit genre ‘doet’ oftewel wat het

Overzicht van de tien genres

Tabel 2.1

Hoofdgenres

Genres

Wat doet dit genre?

Vertellen over een ervaring Een spannend verhaal vertellen Verslag doen van een proces Een verschijnsel beschrijven Instrueren of waarschuwen Een verschijnsel verklaren Motiveren voor een actie Gezichtspunten beschouwen Een standpunt onderbouwen Reageren op een (cultuur)uiting

Verhalende genres

Vertelling Verhaal

Feitelijke genres

Verslag

Beschrijving Procedure Verklaring

Oproep/verzoek

Waarderende genres

Beschouwing

Betoog Respons

34