Wilschut_van Straaten_Van Riessen_inkijkexemplaar Geschiedenisdidactiek

1 – De betekenis van geschiedenisonderwijs

Behalve het wisselende waardepatroon is de rol van kennis van de afloop van gebeurtenissen (afloopkennis) een belangrijk aspect dat zou moeten wor den betrokken bij het begrijpen van het verleden. Iemand die in een latere tijd leeft, weet wat er uit vroegere ontwikkelingen is voortgekomen en beoordeelt daden en gebeurtenissen uit het verleden daardoor anders dan tijdgenoten die niet over afloopkennis beschikten. Onderzoek heeft uitgewezen dat mensen vrijwel niet in staat zijn om af te zien van afloopkennis en dat ze daardoor ei genlijk nooit écht in de schoenen van mensen in het verleden kunnen gaan staan. 18 Dit is een van de belangrijkste vormen van tijdgebondenheid die een onoverbrugbare barrière opwerpt tussen mensen uit het verleden en heden daagse beschouwers. Ook al kan niemand deze tijdgebondenheid ongedaan maken, toch is het waarschijnlijk nuttig om je ervan bewust te zijn. Als elke periode op zichzelf wordt beschouwd, met alle mogelijkheden van destijds die later wél, maar ook de mogelijkheden van destijds die later niét zijn gerealiseerd, wordt het toevallige en onvoorspelbare karakter van historische ontwikkelingen geaccentueerd. Veel ontwikkelingen in het verleden hadden ook heel goed anders kunnen gaan. Niettemin bestaat de gedachte dat gebeur tenissen via oorzakelijke ketens met elkaar samenhangen, dat men er dus een patroon in kan zien dat kan worden beschreven. Historische oorzaken kunnen echter altijd alleen achteraf worden vastgesteld. Van een vast verband tussen oorzaak en gevolg is daarbij geen sprake. Als dat wél het geval was, zou immers ook de toekomst kunnen worden voorspeld. 1.1.5 Vergelijking met aangrenzende vakken Vakken als sociologie, culturele antropologie, of politicologie – of op school niveau aardrijkskunde, maatschappijleer/maatschappelijke vorming en econo mie – maken elk op hun eigen manier studie van de menselijke samenleving. Terwijl geschiedenis de nadruk legt op de verschillen tussen diverse tijdvakken en daarmee op unieke omstandigheden en gebeurtenissen, proberen andere maatschappijwetenschappen juist het accent te leggen op wat in het algemeen geldt voor menselijke samenlevingen, op min of meer permanente wetmatig heden. Daarbij speelt het tijdsverloop een ondergeschikte rol, hoewel dat na tuurlijk nooit helemaal uit het oog kan raken. Bijvoorbeeld: sociologie is ge ïnteresseerd in het verschijnsel racisme en de factoren in een samenleving die dat kunnen beïnvloeden; geschiedenis is geïnteresseerd in het precieze verloop van de gebeurtenissen in de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw in de Verenigde Staten waarbij racisme een rol speelde. Of: economie is geïnte resseerd in de wijze waarop economische crises tot stand komen en kunnen worden bestreden, terwijl geschiedenis zich bezighoudt met het verloop van gebeurtenissen op economisch gebied in de jaren dertig van de twintigste eeuw in diverse landen en met de verschillende manieren waarop regeringen op de crises reageerden.

28