Vaardig met vakinhoud - Dera, Gubbels,van der Loo & van Rijt

1.1 | Het Nederlands en de andere talen

Deel 1 Algemene ontwikkelingen

Tip

Lesidee: wat verstaan leerlingen onder meertaligheid?

Laat je leerlingen eens brainstormen over de vraag wanneer je een taal een taal noemt. Inventariseer aansluitend wie zichzelf als meertalig beschouwt en wie niet. Laat leerlingen ook argumenten aandragen voor hun keuze. Veel leerlingen zullen onder ‘taal’ een landstaal verstaan en zichzelf alleen meertalig vinden als ze twee of meer landstalen goed beheersen. Licht vervolgens in een klassengesprek de bredere definitie van ‘taal’ en ‘meertaligheid’ toe. Laat je leerlingen tot slot nog eens reflecteren op de vraag of ze meertalig zijn of niet. Onderzoek laat zien dat het belangrijk is om alle talen die leerlingen spreken te er kennen, te benutten en te ontwikkelen. Hoe je dit als leraar Nederlands kunt doen, lichten we in 1.3 toe. Een onderwijsaanpak waarin thuistalen van leerlingen een plek krijgen, blijkt ten eerste een positieve uitwerking te hebben op leerresultaten van anderstalige kinderen en jongeren (Rolstad et al., 2008; Reljić et al., 2015). Ook heeft zo’n benadering een positief effect op de identiteitsvorming en het welbevin den van deze leerlingen (Van Der Wildt, 2016) en op de sociale cohesie in de hele klas (Hajer & Spee, 2017). Specifiek in het talenonderwijs stimuleert het over en weer benutten van kennis van verschillende (thuis- en school)talen onder meer de ontwikkeling van woordenschat (Busse et al., 2020) en leesvaardigheid (Makalela, 2015). Bovendien dragen meertalige benaderingen bij aan taalbewustzijn. Onder ‘taalbewustzijn’ verstaan we kennis over taal als fenomeen en over de rol die taal speelt in ons dagelijks leven. Onderwijs dat inzet op de ontwikkeling van taalbe wustzijn draagt onder andere bij aan een positieve houding ten aanzien van talen, de eigen taalvaardigheid én taaldiversiteit (Sierens et al., 2018). Ondanks de voordelen van meertalige onderwijsbenaderingen is het huidige (talen)- onderwijs sterk eentalig ingericht. We zien bijvoorbeeld dat vrijwel alle pijlen gericht worden op de ontwikkeling en beheersing van het Standaardnederlands. Andere thuistalen, inclusief dialecten, worden veelal genegeerd of geproblematiseerd, en vaak het liefst buiten de schoolmuren gehouden (Cornips et al., 2020; Pulinx et al., 2017). En hoewel leerlingen op school verschillende talen leren, gebeurt ook dat via een (meervoudig) eentalige benadering. We onderwijzen talen op eilandjes en bou wen in het talenonderwijs niet of nauwelijks doelgericht voort op al aanwezige ken nis van andere (thuis- en/of vreemde) talen (Van Beuningen & Polišenská, 2019). De keuze van scholen en leraren voor een eentalige aanpak komt niet voort uit kwade wil, maar lijkt eerder ingegeven door goedbedoelde onwetendheid; over meertaligheid heerst namelijk een aantal hardnekkige en wijdverbreide misvat tingen, ook onder talendocenten (Van Beuningen & Polišenská, 2019). Daarnaast blijkt uit onderzoek dat leraren zich onvoldoende voorbereid voelen op het werken

29