Steenmeijer - Professionele autonomie in sociaal werk

1.4 — Professionaliseringsprocessen

een activiteit in de brede zin van het woord zich ontwikkelt tot een professie. Wi- lensky heeft in de jaren 60 van de vorige eeuw onderzoek gedaan naar de professi- onalisering van verschillende beroepen, waaronder het sociaal werk. Het werk van Wilensky is gedateerd, maar interessant omdat hij het ‘typische’ pad heeft beschre- ven dat leidt tot een als zodanig erkende ‘volledige’ professie. De eerste stap is: fulltime gaan doen wat het werk van de professie inhoudt. Het verplegen van zieken werd ook al gedaan voordat verpleegkunde een beroep werd; technologische en organisatorische ontwikkelingen hebben eraan bijgedragen dat het een beroep of betrekking werd. Vervolgens worden mensen voor die betrekking opgeleid en getraind. Wat meestal begint als training in speciale technieken, mondt uit in beroeps- en academische opleidingen. De tweede stap is het vormen van een beroepsorganisatie. Deze starten vaak als plaatselijke of regionale initiatieven voor ze een landelijk bereik hebben. Beroepsor- ganisaties richten zich op de definiëring en afbakening van het beroep. Soms krijgt het beroep een andere naam als de identiteit zich verder uitkristalliseert. Tegelijker- tijd, zo beschrijft Wilensky, wordt dan een onderscheid gemaakt tussen de mensen die competent zijn voor het beroep en zij die dat niet zijn. De afbakening van taken is niet alleen een interne kwestie, er worden ook grenzen gedefinieerd met ‘naastge- legen’ professies. De derde stap is ervoor zorgen dat de professie erkend wordt in politiek en be- leid. Daarmee claimen professies hun eigen werkterrein in de samenleving. Hun eigen monopolie, zouden kritische denkers (zie paragraaf 1.3) zeggen. (Verplichte) beroepsregistratie of het toekennen van een licentie om te mogen praktiseren is daarin een belangrijk instrument. Vervolgens wordt een zorgvuldige praktijk afge- dwongen door het instellen van een ethische code. Wilensky gaat uit van de ontwikkeling van social work in de Verenigde Staten en geeft het volgende tijdspad weer. In de rechterkolom staan de jaartallen – voor zover te achterhalen – voor de Nederlandse situatie. Tabel 1.1—De ontwikkeling van het sociaal werk in deVerenigde Staten en inNederland

Verenigde Staten

Nederland

Een fulltime betrekking

1898 1898 1904 1918

1883* 1899

Eerste school

Eerste universiteit

Ca. 1950–1983

Eerste lokale beroepsvereniging Landelijke beroepsvereniging

Onbekend

1874**

1903

25