John Bassant en Marianne Bassant-Hensen (red.) - Mensenwerk

10 Vluchtelingen

10.1 Inleiding Oorlog en geweld zijn van alle tijden. Als de veiligheid van mensen in gevaar is vanwege (de dreiging van) oorlog of ander geweld slaan ze op de vlucht en gaan op zoek naar een veilige plek. Ruim honderd jaar geleden had Nederland te maken met de opvang van een grote stroom vluchtelingen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog sloegen miljoenen Belgen op de vlucht, van wie een miljoen in Nederland terechtkwam. In de jaren zeventig van de vori- ge eeuw groeide, passend bij de aandacht die er in die periode was voor menselijk wel- zijn, ook aandacht voor het welzijn van vluchtelingen. Er waren veel organisaties die zich bezighielden met hulpverlening aan Chileense vluchtelingen en de zogenoemde ‘Viet- namese bootvluchtelingen’. In 1979 richtten maatschappelijke en kerkelijke organisaties samen VluchtelingenWerk Nederland op. Tot de dag van vandaag houdt Vluchtelingen- Werk zich op landelijk en lokaal niveau bezig met ondersteuning van vluchtelingen. Buiten de specifieke hulporganisaties die zich met vluchtelingen bezighielden, was er aanvankelijk weinig aandacht voor cliënten met een andere culturele achtergrond. In de jaren negentig ontstond er binnen de maatschappelijke hulpverlening en de geestelijke gezondheidszorg (ggz) meer aandacht voor deze cliënten. In de jaren voor 2014 waren er minder asielaanvragen van vluchtelingen en men veronderstelde dat dit vooral kwam door het aanscherpen van de Vreemdelingenwet. Het was een stuk moeilijker geworden om een vluchtelingenstatus te krijgen en dus in Nederland te mogen blijven. Maar door de oorlog in Syrië, die deels oversloeg naar Irak, alsmede de wrede dictaturen in landen als Eritrea, sloegen mensen wereldwijd op de vlucht. In 2015 waren er wereldwijd nog nooit zoveel mensen op de vlucht. De kennis over de specifieke problematiek van vluchtelingen is de afgelopen jaren toegenomen. Toch rapporteren vluchtelingen nog vaak het idee te hebben zich niet be- grepen en/of gekend te voelen door Nederlandse hulpverleners. Vluchtelingen zijn in potentie zeer krachtige mensen. In een heel moeilijke situatie heb- ben zij ervoor gekozen omop zoek te gaan naar een omgeving die beter en veiliger is door met alle risico’s van dien te vluchten en huis en haard te verlaten. Naast bezit moeten zij ook vaak dierbaren achterlaten, een oudere oma voor wie de reis te zwaar zal zijn, goede vrienden van wie geen afscheid kan worden genomen omdat dan het risico op verraad bestaat. Soms reist de vader of een ander gezinslid vooruit, omdat het gezin de reis maar voor één persoon kan betalen. Het is bijna nooit een gewone reis in een vliegtuig met een ticket en de benodigde reisvisa. Het is een risicovolle reis met lange stukken lopen, verstopt in laadruimtes van vrachtwagens of met kleine rubberbootjes over zee. Tijdens deze reis zijn zij afhankelijk van mensensmokkelaars die vaak minder goede bedoelin- gen hebben en de vluchtelingen onderweg kunnen uitbuiten. Bij aankomst in Nederland hebben de vluchtelingen niet alleen het geweld in het land van herkomst overleefd, maar ook de reis naar Nederland. Vervolgens krijgen de vluchtelingen vaak te kampen met

210