John Bassant en Marianne Bassant-Hensen (red.) - Mensenwerk

7 Justitiabelen

afgewezen, dient boete te doen en zich weer aan te passen. Het Wetboek van Strafrecht kan worden gezien als een weerslag van de geldende normen in onze maatschappij. In deze paragraaf gaan we kort in op theorieën over achtergronden en oorzaken van criminaliteit, op de wetten die in het Nederlands strafrecht gelden en op feiten en cij- fers rond criminaliteit. Tegenover alledaagse theorieën over criminaliteit (bijvoorbeeld ‘hangjongeren zijn crimineel’) staan de strafrechtelijke definities (‘pas als een hangjonge- re een delict pleegt, is hij crimineel bezig’). Voor het vervolg van dit hoofdstuk gaan we uit van de volgende definitie: van criminaliteit is sprake bij het plegen van een strafbaar feit, waarbij de regels van het Wetboek van Strafrecht zijn overschreden. 7.2.1 Kenmerken van justitiabelen In de loop van de tijd zijn verschillende theorieën ontwikkeld over achtergronden en oorzaken van criminaliteit, die globaal zijn terug te voeren op biologische, psychologi- sche en sociologische invalshoeken. We lopen deze even kort langs. Biologische invalshoeken Hierbij gaat men ervan uit dat bepaalde biologische factoren – geërfd of verworven door een bepaalde levenswijze of voeding – leiden tot misdadigheid. Rond 1900 had de Italiaanse legerarts Lombroso veel invloed met zijn onderzoek naar de verschillen tussen misdadigers en andere mensen. Hij was ervan overtuigd dat misdadigers andere lichamelijke kenmerken hadden, zoals een afwijkende schedelvorm, lichaamsbouw en gelaatstrekken (bijvoorbeeld een wijkende kin, flaporen en zware kaken). Er bestonden volgens hem dus ‘geboren misdadigers’. Deze onderzoeksrichting kreeg veel kritiek (stig- matiserend!) en is niet verder uitgebouwd. De belangstelling voor biologisch onderzoek is momenteel echter weer groeiende, met name door de ontwikkeling van technieken in de neurocriminologie om de oorzaken van crimineel gedrag te begrijpen. Psychologische invalshoeken Psychologische theorieën zoeken de verklaring voor criminaliteit voornamelijk in per- soonlijke kenmerken. Binnen de cognitieve psychologie doet men onderzoek naar denkprocessen en de morele ontwikkeling van mensen. Vanuit de gedragstheorie wordt ingezoomdophetaanlerenenaflerenvangedrag, dusookvancrimineel gedrag.Desociale- controletheorie legt de nadruk op het belang van sociale binding en sociale controle. In deze theorie vraagt men zich af waarom sommige mensen de regels overtreden, maar ook waarom niet iedereen dat doet. Dit is weliswaar een zijpad, maar toch: denk eens na over de vraag waarom mensen zich eigenlijk aan de regels van de samenleving houden.

152