De bestuurlijke kaart van de Europese unie 6e druk - Anna van der Vleuten

10 • Landbouw en milieu

Tabel 10.1 geeft enkele voorbeelden van milieuonderwerpen waarop de EU actief is. Dit overzicht laat zien hoe breed het scala aan EU-activiteiten is – en dan is het nog verre van volledig. Natuurlijk houdt de EU zich bezig met grensoverschrij dende onderwerpen. Zo zijn er normen voor de uitstoot van vervuilende gassen. Dat is typisch een grensoverschrijdend onderwerp omdat de vervuiling die bij voorbeeld in België of Nederland wordt uitgestoten gemakkelijk naar Duitsland kan waaien. Ook een onderwerp als afvalverwerking heeft grensoverschrijdende aspecten, omdat afval vaak in het ene land wordt geproduceerd maar in een ander land wordt verwerkt. Daarnaast zijn er veel onderwerpen die eerder nationaal of lokaal zijn. Een mooi voorbeeld is de EU-richtlijn over de kwaliteit van drinkwater. Hierin staan minimumnormen voor de kwaliteit van het water dat uit de kraan komt – bij uitstek een lokaal thema. Ook zijn er Europese richtlijnen voor de bescherming van natuurgebieden, waaronder de Habitatrichtlijn. Ook hier gaat het meestal om natuurgebieden die volledig binnen één lidstaat liggen. Toch wordt dit soort onderwerpen op Europees niveau geregeld. De milieuwetgeving van de EU is bindend voor alle lidstaten. In Nederland werd het stikstofvraagstuk op scherp gesteld doordat rechters vergunningen voor landbouwbedrijven en bouwprojecten vernietigden wegens strijdigheid over de Europese natuurbeschermingsregelgeving. Nieuwe projecten konden pas doorgang vinden wanneer de extra stikstofuitstoot op natuurgebieden zou worden gecompenseerd. Aanvankelijk wilde de Nederlandse regering dat be reiken door toekomstige verminderingen in stikstofuitstoot alvast te gebruiken om nieuwe projecten goedgekeurd te krijgen, maar het Hof van Justitie van de Europese Unie bepaalde in 2018 dat dat niet mocht. Daardoor werd de Neder landse regering gedwongen om veel verdergaande maatregelen te nemen. Deze uitspraken laten zien dat Europese milieunormen geen vrijblijvende afspraken zijn, maar verplichtingen die via de rechter kunnen worden afgedwongen. Behalve met betrekking tot milieuwetgeving die binnen de EU geldt, speelt de Europese Unie ook een leidende rol in het mondiale milieubeleid. Zo is de EU een voorloper in de wereldwijde onderhandelingen om het broeikaseffect tegen te gaan. Jaarlijks worden hierover topconferenties gehouden onder leiding van de VN, zoals in Glasgow in 2021 en in Sharm-el-Sheikh in 2022. Voorafgaand aan zulke toppen wordt intensief overlegd tussen ministers en regeringsleiders van de EU-lidstaten om tot een gezamenlijk standpunt te komen. Zo kan men één Europees geluid laten horen, ook al zijn alle lidstaten afzonderlijk bij de onder handelingen over het broeikasverdrag betrokken.

10.3.3 Wie beslist er over milieubeleid?

Besluiten over milieubeleid worden genomen volgens de gewone wetgevings procedure. Voor bepaalde onderwerpen geldt een bijzondere wetgevingsproce dure, waarbij het EP alleen wordt geraadpleegd en de Raad beslist met unani-

188