Sociaal met taal - Nieuwboer & 't Rood

1.1 | Het beleid van de overheid: integratie

óver de Nederlandse samenleving, met weinig aandacht voor de vraag hoe divers deze kan zijn en welke grenzen die diversiteit kent. Het gaat hier om grensthe ma’s en dilemma’s waarmee we als samenleving zelf stoeien en soms worstelen. Juist die vaardigheid om met zulke thema’s te stoeien is een belangrijk onderdeel van het integratieproces en mag niet overgeslagen worden. Een inclusieve samenleving, waarin iedereen meetelt en naar vermogen mee doet, vergt inspanningen op het gebied van onderwijs en dienstverlening. Daarbij kunnen we inburgering als een plicht zien, met het onderwijs als dienstverlening en het voltooide examen als bewijs van succes. Maar inburgeren is natuurlijk veel méér. Het is een proces van kennismaken, van nieuwe gewoontes leren ken nen, nieuwe smaken proeven, nieuwe verantwoordelijkheden krijgen en nieuwe denkbeelden gaan waarderen. Geen enkele samenleving, en zeker ook de Nederlandse niet, is een stabiel en consistent pakket waarden, dat zomaar overdraagbaar is. Integendeel, er zijn spanningen en tegenstrijdigheden in de samenleving die op gespannen voet staan met zelfverklaarde waarden als respect en vrijheid. Er zijn bevochten rechten, zoals gelijkheid van vrouwen, die nog altijd niet volledig gerealiseerd zijn en per manent onder druk staan. En er zijn processen, zoals digitalisering en kansenon gelijkheid, waardoor continu verandering optreedt – of zou moeten optreden. De samenleving is een steeds bewegend geheel van praktijken en debat, en inburge ring kan niet alleen gaan over ‘de heilige huisjes’, alsof er rotsvaste waarheden zijn. Wereldwijd zijn veel inburgeringstrajecten, paradoxaal genoeg, cultureel eenzij dig. Spanningen tussen meerderheid en minderheden worden niet besproken. Culturele diversiteit binnen de samenleving en ook verschillen tussen de inbur geringsplichtigen worden niet meegenomen. Zo dragen de cursussen niet actief bij aan interculturele competenties. Hier is nog een wereld te winnen. En dat kan met participatieve methodieken, waarin samen ontdekken vooropstaat. Voordat we uitleggen hoe de arbeidsmarkt in elkaar steekt en hoe men kan sol liciteren, is het bijvoorbeeld belangrijk om te weten welke ervaringen de deelne mers al meenemen en welke waarde zij al dan niet hechten aan werk. Als we dat overslaan, leiden de inspanningen van het inburgeringstraject meestal slechts tot schijnbare aanpassing. Waarden winnen altijd. En over waarden kunnen we pra ten. We kunnen erover discussiëren, erom lachen, ze doorleven en veranderen. Dat kan op alle niveaus en met oog voor ieders inbreng, mits je sensitief bent voor de kenmerken van de deelnemers in je groep. Een inburgeringsproces is dan ook geen neutraal proces. Sommige migranten nemen vrij gemakkelijk nieuwe denkbeelden over, andere versterken na de mi gratie juist hun eigen identiteit. Dat is niet uniek voor migratie naar Nederland; het is een kenmerk van migratie in het algemeen. We zien dit ook bij Nederlan ders in het buitenland: van volledig aangepaste families in Nieuw-Zeeland tot

23