De brede basis van het sociaal werk - Spierts, Sprinkhuizen, Hoijtink, Jonge, Doorn

1 • Sociale dimensies van ‘sociaal’ werk

bron van stress als van steun kan zijn. In paragraaf 1.4 staan we stil bij de relatie tussen sociaal werkers en sociale veranderingen. Mensen, gezinnen of gemeenschappen krijgen te maken met sociale veranderingen en professionals in sociaal werk vaak met de gevolgen daarvan. Sterker nog: het moderne sociaal werk ontstond als respons op diepgaande sociale veranderingen in het leven van mensen in de negentiende eeuw als gevolg van industrialisering en urbanisatie. Anderzijds streven sociaal werkers naar het verbeteren van condities waaronder mensen (samen)leven en dragen zo bij aan het verbeteren van de kwaliteit van leven van mensen. Humanitaire waarden, men senrechten en principes van sociale rechtvaardigheid vormen daarbij een belangrijk fundament. In paragraaf 1.5 staan we stil bij de relatie tussen politiek en sociaal werk en de vraag welke opvattingen we kunnen onderscheiden in de functies die het sociaal werk vervult in de samenleving. We beëindigen dit hoofdstuk door in paragraaf 1.6 het ‘sociale’ nog eens te verbinden met de eigenheid van sociaal werk en het belang van sociale reflectiviteit te benadrukken. Wat betekent ‘sociaal’ eigenlijk? Met het woord ‘sociaal’ wordt vaak ‘aardig’ of ‘reke ning houdend met andere mensen’ bedoeld. Nu kan het best zo zijn dat veel sociaal werkers aardige, gezellige mensen zijn die rekening houden met anderen, maar dat is niet de betekenis waarvan we in dit hoofdstuk uitgaan. Wellicht komt de betekenis van het woord ‘sociaal’ die we hier hanteren, in het dagelijkse taalgebruik nog het dichtst in de buurt van ‘gericht zijn op anderen’. In de sociologie wordt de gerichtheid op anderen met een chique term aangeduid als ‘interdependentie’: het basale gegeven dat mensen, ongeacht in welke tijd en ruimte ze leven, van anderen afhankelijk zijn om te overleven en daarom bindingen met elkaar aangaan. Mensen zijn in deze opvatting dus niet zomaar ‘gericht op anderen’, maar deze gerichtheid is een noodzakelijke levensvoorwaarde. Mensen komen voort uit andere mensen. Zonder anderen zou er domweg geen verder leven mogelijk zijn. Baby’s die het zelf moeten uitzoeken, zullen het niet lang redden. Voor zorg en voed sel zijn ze volledig afhankelijk van anderen en dat stopt niet na de eerste levensja ren. Zo zijn bij het mogelijk maken van de maaltijden die je gisteren genuttigd hebt hoogstwaarschijnlijk tal van andere mensen betrokken geweest (grondstofleveran ciers, verkopers, aandeelhouders, instituties voor handel, enzovoort). Zelfs als je een moestuin hebt, dan ben je voor je kennis over het bereiden van voedsel afhankelijk van informatie van anderen. Mensen zijn niet alleen van elkaar afhankelijk voor voedsel en zorg, maar ook van elkaars kennis. Dat geldt net zo goed voor kinderen in noma- 1.2.1 Sociale bestaansvoorwaarden

1.2 Sociale context

28