Begeleiden van zelfsturing en samenwerking - Linda van den Bergh, Anje Ros, Quinta Kools, Hanneke de Laat, Petra Poelmans

1 • De coachende rol van de docent: zelfsturing en samenwerking

De stroming van het ‘cognitivisme’ volgde op het behaviorisme als een reactie op de exclusieve aandacht voor het waarneembare gedrag. In het cognitivis me is de cognitie het onderwerp van onderzoek. Onder invloed van de komst van de computer begonnen psychologen zich in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw meer te interesseren voor de processen die zich in het brein afspelen tijdens het leren. Het cognitivisme onderzoekt al die psychische pro cessen die te maken hebben met zaken als begrip, kennis, herinneringen en geheugen, probleemoplossing en informatieverwerking. Cognitivisten gaan ervan uit dat alle informatie het ‘kort sensorisch geheugen’ bereikt. Door middel van aandacht wordt een klein deel van de informatie naar het korte termijngeheugen getransporteerd. Informatie die als belangrijk wordt aan gemerkt kan direct in het langetermijngeheugen worden opgeslagen, of de informatie wordt doorgegeven aan het werkgeheugen. Als dit laatste gebeurt, wordt er kennis gekoppeld aan de nieuwe informatie in het werkgeheugen. Dit proces noem je ‘denken’. De binnenkomende informatie wordt als het ware bewerkt. Vervolgens kan de nieuwe informatie worden afgewezen of worden toegevoegd aan de reeds aanwezige kennis of kan daarin een wijziging wor den aangebracht. Dan wordt deze kennis in het langetermijngeheugen opge slagen. Het cognitivisme heeft er in het onderwijs voor gezorgd dat het lang durig instampen van leerstof vervangen werd door herhaling van de leerstof. Belangrijke leerpsychologen van deze stroming zijn Van Parreren en Vygotsky. Het constructivisme borduurt voort op de ideeën van de cognitivistische leer theorie, maar benadrukt de rol van de metacognitieve kennis en vaardigheden die leerlingen moeten verwerven om hun eigen leerproces te kunnen sturen. Leerlingen hoeven niet alle kennis op een sociaal-constructivistische manier te verwerven. Het is niet efficiënt als leerlingen alles zelf moeten ontdekken. Verschillende leertheorieën passen bij verschillende soorten kennis. In tabel 1.1 onderscheiden we drie soorten kennis. Voor elke soort kennis wordt aan gegeven welke leertheorie het beste past bij de verwerving ervan (Ros, 2007).

Tabel 1.1 Verschillende soorten kennis vragen elk een eigen aanpak

Soort kennis

Leertheorie sociaal-con structivisme

Activiteit

Tijd

tot een mentaal model is opgebouwd, één inzicht tegelijk

ontdekken, ervaren, spelen, reflecteren, analyseren

conceptuele kennis/ inzichten/complexe vaardigheden

op elk moment

feiten

cognitivisme

studeren, navragen, redeneren, oefenen om te onthouden, steeds in een betekenisvolle context doen, nadoen, toepassen, trainen

geautomatiseerde vaardigheden

behaviorisme

intensief, in tijd geconcentreerd

28