Jeroen Onstenk - Geïntegreerd pedagogisch handelen

1  Pedagogisch handelen in voortgezet en beroepsgericht onderwijs

De opvatting die soms in het publieke debat te horen is, dat aandacht voor per soonlijke of sociale ontwikkeling ten koste zou gaan van kennisverwerving – of omgekeerd – is dan ook een schijntegenstelling. Kennisverwerving heeft immers bij uitstek een vormende werking. Het gaat om het ontwikkelen van talenten en inzichten van leerlingen door hun toegang te geven tot kennis, de wereld en be roepen. De leraar is altijd óók opvoeder – hoe er ook over gedacht wordt, of hij wil of niet, of hij zich ervan bewust is of niet, of hij zich er expliciet op richt in zijn handelen in de klas of niet. Iedereen die met leerlingen werkt, is altijd óók bezig met het overdragen van ervaringen, normen en waarden. Als het goed is, is dat in een helpende rol, maar de leraar kan hierin ongewild ook belemmeren. Zo weten we uit onderzoek dat tot voor kort leraren meisjes vaak minder stimuleerden tot leren of nadenken over hun toekomst dan jongens (Verloop & Lowyck, 2003). Het lijkt erop dat dit ondertussen veel minder het geval is, althans in de westerse landen. Sommigen zijn zelfs bang dat de rollen intussen zijn omgedraaid, omdat het pedagogisch klimaat in het onderwijs met zijn nadruk op talige communica tie meisjes meer zou bevoordelen dan jongens (Driessen & Van Langen, 2010). Leerlingen met een migratieachtergrond krijgen soms te maken met al of niet bewust onbegrip van de leraar en worden niet altijd optimaal gestimuleerd (De Jong & Nelis, 2018). En omgekeerd laten ‘allochtone’ leerlingen – maar niet alleen zij! – soms meningen en gedrag zien die de leraar diep raken in zijn eigen overtuigingen en waarden (Kleijwegt, 2016). De leraar speelt dus een belangrijke rol bij het betekenis geven aan de we reld waarin leerlingen leven. Hij kan zich dan ook maar het best zo bewust mo gelijk zijn van zijn pedagogische rol en de bedoelde – en mogelijk onbedoelde – effecten. Hij moet namelijk niet alleen zorgen voor optimale voorwaarden voor kennisverwerving, leren en competentieontwikkeling in de school (peda gogisch klimaat en pedagogisch-didactische aanpak), maar ook voor het berei ken van vormingsdoelen (de pedagogische opdracht van de school). Vorming vraagt om ondersteunen, stimuleren en voorleven van autonoom, verantwoor delijk en sociaal gedrag van leraren en leerlingen. ‘Door samenwerkend leren te bevorderen, nemen de leerlingen meer verant woordelijkheid voor hun eigen leerproces. Het geeft mij als docent veel meer tijd om extra instructie of begeleiding te geven.’ Deelnemer Pedagogisch-Didactisch Getuigschrift-traject (PDG-traject) De pedagogische benadering door de leraar wordt vaak opgevat als voorwaarde om het ‘eigenlijke’ leren mogelijk te maken. Het eigenlijke leren ziet men dan vooral als functioneel-cognitief leren oftewel: leren gericht op kennisverwer ving. Men kan dan denken aan disciplinaire kennis (vakken), of competentie ontwikkeling voor het opleidingsberoep.

22