Jan Bijlsma & Hay Janssen - Sociaal werk in Nederland

1.5 ƒ De verzorgingsstaat en de welfare triangle

deelterrein, maar streven daarbij naar winst en richten zich daarom op mensen die voor hun producten of diensten een marktprijs willen betalen. De overheid richt zich op het algemeen belang, het particulier initiatief op groepsbelangen en de markt op het eigenbelang. De overheid gaat dus uit van het algemeen belang. Als reguleringsmechanisme wordt daar bij gebruikgemaakt van regels en wetten en van de macht om naleving daarvan af te dwin gen. In het voorbeeld van de hulp en ondersteuning van thuiswonende ouderen zien we dat de ouderen de persoonlijke verzorging krijgen zoals dat in de Zorgverzekeringswet door de rijksoverheid is geregeld. In die wet is vastgelegd wie in welke situatie onder welke omstan digheden recht heeft op persoonlijke verzorging. Voor de huishoudelijke hulp en dagopvang, die geregeld worden door de gemeentelijke overheid, geldt dat in de gemeentelijke regelgeving is bepaald wie er recht op heeft en wanneer. Deze hulp wordt grotendeels betaald uit de belas tinginkomsten van de overheid. Bij het particulier initiatief staan groepsbelangen centraal. Voor een goed begrip zouden we bij het particulier initiatief onderscheid moeten maken tussen de informele hulp van familie, vrienden en buren enerzijds en de hulp van andere gemeenschappen als kerken, verenigingen, vakbonden en vrijwilligersorganisaties anderzijds. Deze gemeenschappen worden ook wel het maatschappelijk middenveld genoemd. In figuur 1.3 zien we een aangepaste welfare triangle waarin de onderverdeling binnen het particulier initiatief is ingetekend. Het regulerings mechanisme dat ten grondslag ligt aan het particulier initiatief van familie, vrienden en bu ren, is affectie. Mensen doen dingen voor elkaar omdat ze een sterke affectieve binding met elkaar hebben. In het voorbeeld over de hulp en ondersteuning van thuiswonende ouderen zien we dat de zorg die kinderen en kleinkinderen hun (groot)ouders geven niet via de wet wordt afgedwongen. Kinderen en kleinkinderen helpen hun vader, moeder, oma of opa op basis van de familieband die tussen hen bestaat en vanwege de affectieve relatie die daaruit voortkomt. Bij het maatschappelijk middenveld is het reguleringsmechanisme te vinden in (gedeelde) normen. Zo’n norm kan zijn dat mensen elkaar moeten helpen en solidair met el kaar moeten zijn.

Op de markt handelen mensen uit eigenbelang. Het bijbehorende reguleringsmechanisme is wederkerigheid (voor wat hoort wat). In het voorbeeld over de hulp en ondersteuning van

markt

overheid

maatschappelijk middenveld

informele hulp: familie, vrienden, buren

FIGUUR 1.3

De welfare triangle met het particulier initiatief onderverdeeld in het maatschappelijk middenveld en informele hulp 9

33