Jan Bijlsma & Hay Janssen - Sociaal werk in Nederland

1.4 ƒ Doelstellingen en functies van de verzorgingsstaat

In de theorie van De Swaan zien we dat de komst van de industriële samenleving als van zelfsprekend heeft geleid tot een toename van externe effecten. Als we van meer mensen af hankelijk zijn, zullen we ook de negatieve gevolgen ondervinden van tegenslagen en gebreken die zij ervaren. Een gebrek aan scholing en gezondheidszorg, armoede en werkloosheid raakt iedereen. Het is daarom ook in het belang van degenen die indirect geraakt worden dat de problemen opgelost worden. Het dilemma van collectieve actie laat zien dat dwang soms nood zakelijk is om de nodige maatregelen (als sociale zekerheid, onderwijs, gezondheidszorg) in het leven te roepen. Als je het zo bekijkt is de verzorgingsstaat geen gevolg van solidariteit en altruïsme met de minder bedeelden, maar het gevolg van welbegrepen eigenbelang van de be ter gesitueerden. Wanneer we de geschiedenis van de verzorgingsstaat overzien, wordt duidelijk dat de verzor gingsstaat geen gevolg is van een nauwkeurige planning en een uitgewerkt concept. De verzor gingsstaat zoals we die nu kennen, is het product van meer dan een eeuw sociaal beleid. Een eeuw van kleinere en grotere stappen, van beleidswijzigingen en -aanpassingen, van verande rende samenlevingen en menselijke verhoudingen en van strijd tussen partijen. Desondanks kunnen we uit de ontstaansgeschiedenis en de aard van de verzorgingsstaat een drietal impli ciete doelstellingen afleiden: 1 een garantie van (een zekere mate van) sociale zekerheid voor alle leden van de samen leving; 2 een reductie van willekeur in de verdeling van levenskansen; 3 de wenselijkheid van maatschappelijke integratie van alle leden van de samenleving (eco nomisch, politiek en moreel). 6 De eerste doelstelling, sociale zekerheid, heeft twee achterliggende motieven. Sociale zeker heid is uiteraard van belang voor degenen die een uitkering ontvangen. Het stelt hen in staat om in hun (primaire) levensbehoeften te voorzien. Zo beschouwd is het stelsel van sociale zekerheid een blijk van solidariteit van de belasting- en premiebetalers met de uitkerings ontvangers. Toch worden met socialezekerheidsuitkeringen niet alleen de belangen van de ontvangers gediend. Het is ook in het belang van de betalenden. Als mensen niet zonder inko men komen te zitten, zorgt dat er ook voor dat de straten niet overbevolkt raken met zwervers, bedelaars en dieven. Sociale zekerheid leidt ook tot een zekere sociale rust, want de dreiging van onlusten of zelfs revolutie wordt door het stelsel weggenomen of in elk geval beperkt. Ook vanuit keynesiaans economisch oogpunt gezien is sociale zekerheid van belang: een uitgebreid stelsel van sociale zekerheid werkt voor de economie stabiliserend. Het houdt de koopkracht in stand en daarmee ook de werkgelegenheid. In de doelstelling is sprake van ‘een zekere mate’ van sociale zekerheid. Hiermee raken we aan een gevoelig punt. Hoe hoog of laag moet het socialezekerheidsniveau liggen? Te lage uitkeringen leiden ertoe dat mensen niet meer in staat zijn in hun primaire levensbehoeften te voorzien. Te hoge uitkeringen kunnen ertoe leiden dat mensen een uitkeringssituatie wel 1.4 Doelstellingen en functies van de verzorgingsstaat

29