Jan Bijlsma & Hay Janssen - Sociaal werk in Nederland

Sociaal werk in Nederland

is veroordeeld tot een hachelijk bestaan in de krottenwijken aan de rand van de steden. Men leeft dan letterlijk in de marge. Een verzorgingsstaat is geen natuurgegeven, maar het product van menselijke cultuur. Het is bovendien een product van vrij recente datum. De sociale wetgeving zoals die aan het begin van de twintigste eeuw tot stand kwam, mag als het begin van de moderne verzorgingsstaat worden aangemerkt. Dat de verzorgingsstaat niet zomaar uit de lucht kwam vallen maar een lange voorbereidingstijd heeft gekend, is door Abram de Swaan uitgebreid beschreven in zijn intussen bijna klassiek te noemen studie In Care of the State (1988, in 1989 vertaald als Zorg en de staat ). De verzorgingsstaat kwam dus niet zomaar uit de lucht vallen. Daarnaast verandert deze ook voortdurend. De inrichting van de verzorgingsstaat is een blijvend onderwerp van maat schappelijke en politieke discussies. Aan het begin van de eenentwintigste eeuw werd de toon van die discussies in eerste instantie bepaald door een adviesrapport van de Wetenschappe lijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Onder de titel De verzorgingsstaat herwogen (2006) ging de WRR in op de functies van de moderne verzorgingsstaat en de uitdagingen voor de toekomst. In 2013 kreeg de discussie een nieuwe impuls toen in de troonrede de komst van de participatiesamenleving als een alternatieve invulling van de verzorgingsstaat werd aange kondigd. In 2015 volgde de vertaling daarvan in concreet beleid met de transitie en transfor matie in het sociale domein. In dit boek wordt de verzorgingsstaat in navolging van het WRR-advies beschreven aan de hand van de vier hoofdfuncties van de verzorgingsstaat: verzorgen, verzekeren, verheffen en verbinden. Verzorgen wordt gezien als de ‘oerfunctie’ van de verzorgingsstaat. De verzor gingsstaat biedt zorg aanmensen die door fysieke en cognitieve beperkingen onvoldoende mee kunnen komen. De functie verzekeren heeft via het stelsel van sociale zekerheid gestalte gekre gen. De functie verheffen wordt voor een belangrijk deel door het onderwijs ingevuld, maar ook het sociaal werk vervult hierin een belangrijke rol. De opstellers van het rapport beschouwen verbinden als de lastigste opgave van de Nederlandse verzorgingsstaat. Hiermee doelt de raad vooral op het overbruggen van tegenstellingen tussen groepen in de samenleving, niet alleen tussen etnische groepen maar ook tussen arm en rijk, laag- en hoogopgeleid en oud en jong. In het advies van de WRR worden verzorgen, verzekeren, verheffen en verbinden als func ties van de verzorgingsstaat opgevoerd. Deze functies hebben hun ontstaan te danken aan mensen die op een heel concrete manier bezig zijn geweest met verzorgen, verheffen en ver binden, wat uiteindelijk geresulteerd heeft in een groot aantal zeer diverse sociale praktijken zoals de jeugdzorg, maatschappelijk werk, sociaal-cultureel werk en gehandicaptenzorg. Door het verzekerende werk van de overheid – via sociale wetgeving – heeft dit verzorgen, verheffen en verbinden een stevige basis in onze samenleving kunnen krijgen. Dit boek gaat over de geschiedenis van het sociaal werk inNederland. In de ondertitel wordt dit werk samengevat als ‘verheffen en verbinden’. Voor deze ondertitel is gekozen omdat juist deze activiteiten in al hun veelzijdigheid de kern vormen van het hedendaagse sociaal werk. Sociaal werk heeft vanaf het begin van de negentiende eeuw altijd het oogmerk gehad om indi viduen of groepen te verheffen. Men moest criminele jongeren heropvoeden, verarmde gezin nen leren zelf iets aan hun situatie te doen, onaangepaste gezinnen leren functioneren binnen een gemeenschap, geesteszieken en verstandelijk gehandicapten ‘zelfbestuur’ bijbrengen en

12