Kan ik daar wat aan doen? - Carin Wevers

2 • Helpen we elkaar uit eigenbelang?

Volgens Dawkins doen mensen en dieren alleen iets voor een ander als ze er iets voor terugkrijgen. Onbaatzuchtige, oprechte hulp in de natuur bestaat volgens hem niet. Als dieren elkaar helpen, dan is dat altijd di rect of indirect gebaseerd op de een of andere vorm van eigenbelang, bijvoorbeeld wanneer het geven van hulp de kans op overleving en voortplanting van nakomelingen tot gevolg heeft (verwantenselectie) of wanneer een hulpactie op de langere termijn voordelen voor jezelf of de groep oplevert (wederkerig altruïsme). Gedrag van dieren dat in eerste instantie altruïstisch kan lijken, zoals het delen van voedsel, wordt door de darwinisten uiteindelijk toch geïn terpreteerd als zelfzuchtig gedrag. Zo bestaan er vampierachtige vleer muizen die dagelijks bloed nodig hebben. Een vleermuis die bloed heeft kunnen drinken, deelt zijn voorraad met een ander die minder gelukkig was door hem bloed in de bek te spugen. Ze helpen elkaar omdat ze ‘we ten’ dat ze de volgende dag zelf weleens de hulpvrager kunnen zijn. Zo is al het gedrag van dier en mens uiteindelijk te herleiden tot een of andere vorm van eigenbelang. 2.3.3 Onbewuste driften: Sigmund Freud In de psychologie is het Sigmund Freud (1856-1939) die in navolging van Darwin de idee van de mens als kroon op de schepping onderuithaalde. We zijn volgens hemniet alleen dieren, maar ook nog eens ‘zieke’ dieren. Een groot deel van het menselijk gedrag wordt veroorzaakt door krach ten waarvan we ons niet bewust zijn. We hebben vaak geen idee waarom we doen wat we doen, want onze ware drijfveren, aldus Freud, bevin den zich in het onbewuste (het Es of Id ). Het Es wil koste wat het kost pijn vermijden en lust ervaren. Naast het onbewuste bestaat de geest uit een bewust deel (het Ich of Ego ) en een deels bewust, deels onbewust deel (het Überich of Superego ). Het Superego is ons geweten, dat mede gevormd wordt door onze cultuur en de daarbinnen geldende waarden en normen. Onze werkelijke intenties zijn onze aangeboren, antisociale dierlijke driften, zoals de seksuele drift ( Eros ) en de doodsdrift ( Thana tos ). Deze driften kunnen we niet zomaar uitleven, want we moeten ons aanpassen aan de heersende norm. Dat veroorzaakt een voortdurend onbehagen; we willen iets, maar het mag niet, het kan niet. Ons geweten is de rechter over onze handelingen. We leren van ouders of verzorgers, leraren en vrienden wat we ‘behoren’ te doen en hoe we ons ‘behoren’ te gedragen. Als in een samenleving dus de norm heerst dat je de an der moet helpen, zelfs als dat ten koste van jezelf gaat, zul je schuld en schaamte ervaren als je je niet aan de norm houdt. En ook dat is een vorm van pijn die we zullen willen vermijden.

reportage van Dawkins over zijn zelfzuchtige genen

zijn stokstaartjes zelfzuchtig?

filmpjes over Freuds theorie

62