Kan ik daar wat aan doen? - Carin Wevers

2 • Helpen we elkaar uit eigenbelang?

gen en prijsafspraken zijn, minimumlonen en minimumprijzen, milieu wetten en wetten die het vrijhandelsverkeer aan banden leggen, waar door er van vrije concurrentie nogmoeilijk te spreken is. Op kleine schaal kunnen we het concurrentieprincipe dat door Smith werd omschreven wel herkennen. Daar is het inderdaad in je eigen belang om goed voor je klanten te zorgen (maar mag dit de enige reden zijn om je klanten goed te behandelen?) (zie paragraaf 4.4.2). 2.3.6 Zijn we dan allemaal egoïsten? De tot nog toe besproken wetenschappelijke disciplines herleiden het menselijke handelen dus steeds tot eigenbelang of egoïsme. En omdat ze deze eigenschap aan alle mensen toeschrijven kunnen we dit ‘uni verseel egoïsme’ noemen. Volgens deze visie handelt dus zelfs iemand als Moeder Teresa vanuit eigenbelang: hielp zij niet alle armen om zo in de hemel te komen? Maar als we elk gedrag zonder uitzondering ‘egoïs tisch’ noemen en deze term van toepassing achten op alles wat we doen, dan leidt dat tot absurde situaties: de soldaat die zich op een granaat werpt om te voorkomen dat zijn kameraden worden gedood, is dan even egoïstisch als de soldaat die zijn kameraad op een granaat duwt om zijn eigen huid te redden (Ricard, 2015, p. 159). Volgens de Nederlandse filosoof Herman Philipse is deze discussie zo verwarrend omdat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen het feit dat je je wensen graag vervuld wilt hebben – dat willen we immers al lemaal – en wat het is dat je wenst, oftewel de inhoud van je wens (Phi lipse, 2008). Het verschil tussen altruïsme en egoïsme hangt niet samen met het feit dát ik iets wens, maar met de aard van mijn wens, die vrien delijk, kwaadwillig of neutraal kan zijn. Egoïstisch zijn die wensen die met uitsluitend persoonlijke belangen te maken hebben, zonder reke ning te houden met de belangen van anderen (Ricard, 2015, p. 164). De twee soldaten worden beiden gedreven door hun eigen motivatie – dat kan ook moeilijk anders: we worden allemaal gedreven door onze eigen motivatie – maar in het ene geval zijn de motivatie en het gedrag altruïstisch (‘Ik wil de ander redden’) en in het andere geval egoïstisch (‘Ik wil mezelf redden’). Mocht de ene soldaat de intentie hebben om zelfmoord te plegen, dan is zijn wens egoïstisch (alleen kunnen we hem dat niet meer vragen …). Moeder Teresa heeft het welzijn van de kinde ren voor ogen (welke reden ze daar verder ook nog voor heeft), terwijl de oplichter alleen zijn eigen welzijn op het oog heeft, zelfs ten koste van het welzijn van de ander.

66