Kan ik daar wat aan doen? - Carin Wevers

2 • Helpen we elkaar uit eigenbelang?

gebruik van macht en geweld over te dragen aan een soeverein instituut (de staat) in ruil voor bescherming. Hobbes benadrukt dat mensen met tegenzin overgaan tot een dergelijke ruil, maar ze zien in dat alleen zo de oorlog van allen tegen allen voorkomen kan worden. De basis van elke sociale orde is daarom volgens Hobbes egoïsme of welbegrepen eigen belang. Volgens de Nederlandse arts Bernard Mandeville (1670-1733), die we reldberoemd is geworden met zijn boek De fabel van de bijen , helpen we anderen alleen als we zeker weten dat we daarvoor geprezen zullen worden. Het streven naar zelfbehoud ‒ door Mandeville ‘zelfliefde’ ge noemd ‒ heeft de mens gemeen met dieren. Maar mensen hebben nog een andere, veel fundamentelere behoefte: ze willen gewaardeerd wor den. Mandeville noemt dit ‘zelfvoorkeur’. Het is, aldus Mandeville, deze behoefte van de mens die het fundament van de samenleving vormt. De samenleving is gebaseerd op hypocrisie en jaloezie. Het zijn name lijk juist onze ondeugden (trots, hebzucht, genotzucht, jaloezie, vraat zucht, woede en luiheid) die de economische ontwikkeling stimuleren. Wemoeten deze ondeugden goed verbergen omdat ze niet gewaardeerd worden, maar ze zorgen voor wedijver en dus voor welvaart en luxe. Als we allemaal echt deugdzaam zouden gaan leven, dan zou de samenle ving instorten. In de film Wall Street (1987) houdt de hoofdpersoon Gor don Gekko (Michael Douglas) een speech waarin hij hebzucht aanprijst als een goede eigenschap die noodzakelijk is voor het laten draaien van de economie. We doen dus ‘alsof’ we deugdzaam en behulpzaam zijn, maar we zijn uiteindelijk alleen maar uit op waardering door anderen en we zullen ons dus altijd anders of beter voordoen dan we zijn (Mandevil le, 2008) (zie paragraaf 7.5.2). 2.3.2  Gedreven door eigenbelang: Charles Darwin en Richard Dawkins De theorie die tot op de dag van vandaag de meeste invloed heeft gehad op ons denken over hulpbereidheid is de evolutietheorie van de Engel se bioloog Charles Darwin (1809-1882). Zijn invloed op andere weten schappen en op de wijze waarop wij ons leven duiden en ervaren kan moeilijk overschat worden. Toen Darwin in 1859 zijn boek On the Origin of Species publiceerde, was de westerse wereld geschokt (Darwin, 2009). Tot aan Darwin namen de meeste mensen de woorden uit de Bijbel let terlijk:

de fabel van de bijen

handelen uit eigenbelang zonder scrupules

speech van Michael Douglas

Creation

‘En God zei: Laat Ons mensen maken naar Ons beeld, naar Onze gelijkenis; en dat zij heerschappij hebben over de vissen der zee, en

60