Mechtild Höing • Janine Janssen • Anne Boer • Malou Liebregts - Bespreekbaar maken van seksualiteit en intimiteit

1 ƒ De seksuele levensloop

1.3

Veelvoorkomende ontwikkelingen in verschillende levensfasen

1.3.1 Vroege kindertijd (0 tot en met 5 jaar)

Voor baby’s is lichamelijk contact en knuffelen erg belangrijk voor hun ontwikkeling. De peuter- en kleuterperiode zijn echte ontdekkingsfasen. Peuters en kleuters ont dekken bijvoorbeeld dat ze een jongetje of een meisje zijn en wat jongens- of meis jesgedrag is. Voor de geboorte ligt de biologische basis van sekse al vast. Vanaf 18 tot 24 maanden kunnen de meeste kinderen aangeven tot welk geslacht iemand behoort en vanaf 27 tot 30 maanden weten kinderen of ze zelf een jongen of een meisje zijn. Kinderen denken dan soms nog wel dat dit later kan veranderen (Ruble, Martin & Berenbaum, 2006). Ook ontdekken kinderen hoe hun lichaam eruitziet, hoe verschil lende lichaamsdelen heten en waar ze voor zijn en wat fijn voelt en wat niet. Vanaf een jaar of twee kunnen kinderen vaak wel de geslachtsdelen benoemen. Op deze leeftijd weten ze nog niet dat geslachtsdelen een seksuele functie (kunnen) hebben (Brille slijper-Kater & Baartman, 2000). Wat we over seksueel getint gedrag van kinderen weten, komt vaak uit onderzoek waarbij aan ouders wordt gevraagd wat ze bij hun kind zien. Veel ouders zien bijvoorbeeld dat hun kind de geslachtsdelen aan iemand laat zien of in het openbaar aan de geslachtsdelen zit. Dat komt ook omdat kinderen van deze leeftijd nog moeten leren dat dit niet ‘hoort’. Ook zien ouders van 2- tot en met 5-jarigen wel dat hun kind de geslachtsdelen stimuleert, bijvoorbeeld door hier met de hand overheen te wrijven of door de geslachtsdelen tegen een knuffel of kussen aan te wrijven. Kinderen van deze leeftijd vinden het ook leuk om ‘vieze’ woorden te roepen, voor de grap of om een reactie uit te lokken. Ruim een kwart van de ouders van 2- tot en met 5-jarigen geeft aan dat hun kind weleens ‘doktertje’ speelt (het eigen lichaam en dat van de ander verkent in de vorm van een spel). Een op de drie ouders van kinderen in deze leeftijdsgroep krijgt weleens vragen over seksualiteit (Roos & De Graaf, 2014). Kinderen van deze leeftijd kunnen zich langzamerhand beter verplaatsen in het ge zichtspunt van anderen. Ook kennen ze de sociaal-culturele regels rondom seksuali teit en naaktheid steeds beter. Daardoor kunnen ze soms al wat onzeker zijn over hun lichaam. Ook vinden ze het vaak niet meer prettig als anderen hen naakt zien en je ziet dat kinderen dan eerder de wc-deur op slot doen of een handdoek om zich heen houden bij het omkleden (De Graaf, 2016). Vanaf een jaar of 10 komen er lichamelijke processen op gang die het begin van de puberteit inluiden. De spiegels van de hor monen LH en FSH stijgen en zorgen uiteindelijk bij meisjes voor de eisprong en bij jongens voor de groei van de testes en spermavorming. Tegen het twaalfde jaar kun nen lichamelijke veranderingen plaatsvinden die de nodige onzekerheid met zich mee kunnen brengen. De eerste verliefdheden vinden plaats en verschillende kinderen 1.3.2 Late kindertijd (6 tot en met 11 jaar)

30