Mechtild Höing • Janine Janssen • Anne Boer • Malou Liebregts - Bespreekbaar maken van seksualiteit en intimiteit

1.2 ƒ Uitgangspunten van het levensloopperspectief

ontwikkelen zich en persoonlijke omstandigheden wijzigen. Dat maakt dat er geen levensfase is waarin de ontwikkeling stilstaat.

Seksuele ontwikkeling is multidimensioneel Bij seksualiteit wordt vaak alleen aan seksueel gedrag gedacht en soms enkel aan seksueel gedrag met een partner. Seksualiteit is echter meer dan dat. Het gaat bij voorbeeld ook over lichaamsbeeld (bijvoorbeeld tevredenheid over het lichaam), genderidentiteit en genderrol (bijvoorbeeld weten of je een jongen of meisje bent), verliefdheid en relatievorming, seksuele oriëntatie, interesse en verlangen, opvat tingen en gevoelens, reproductieve gezondheid en seksueel functioneren. Op elk van deze deelgebieden vindt ontwikkeling plaats: in sommige levensfasen meer op het ene gebied, in andere levensfasen meer op een ander gebied. In dit hoofdstuk beschrijven we per levensfase deze multidimensionele seksuele ontwikkeling. Seksuele ontwikkeling is contextgebonden Seksuele ontwikkeling vindt plaats in een biopsychosociale context (Bancroft, 2009; zie ook paragraaf 2.2.2). Deze context wordt gevormd door de ontwikkeling op drie deelgebieden: biologische factoren (bijvoorbeeld hormonale veranderingen of her senontwikkeling), individuele psychologische kenmerken (zoals emoties, motieven en gedachten) en sociaal-culturele factoren (de omgeving waarin iemand opgroeit, bijvoorbeeld ouders, vrienden en school, maar ook wat je tegenkomt in de media en de waarden en normen in de maatschappij). De biopsychosociale context beïnvloedt niet alleen de persoon, maar de persoon beïnvloedt zelf ook de eigen context, door de keuzes die hij of zij maakt. Bovendien beïnvloeden de verschillende biopsychosociale factoren elkaar ook wederzijds. Gebeurtenissen die van invloed kunnen zijn op ie mands levensloop kunnen worden onderverdeeld in gebeurtenissen die niet iedereen overkomen (bijvoorbeeld een ernstig ongeluk krijgen), gebeurtenissen die nagenoeg iedereen in een bepaalde levensfase meemaakt (bijvoorbeeld in de puberteit komen) en gebeurtenissen die hele generaties tegelijk meemaken (bijvoorbeeld de seksuele revolutie) (Baltes, Lindenberger & Staudinger, 2007). Seksuele ontwikkeling kent vele paden Het complexe samenspel tussen het individu en zijn of haar omgeving maakt dat het heel lastig te voorspellen is hoe iemands levensloop eruit zal zien. Er zijn oneindig veel variaties in seksuele levenslopen mogelijk. Toch zijn er verschillende processen en transities die de meerderheid van de mensen doorloopt. Deze ‘typische’ levens lopen worden in dit hoofdstuk beschreven, zonder normatief te willen zijn. Voor de definitie van een ‘typische’ levensloop hanteren we een statistisch criterium. Enkel zeer uitzonderlijke ervaringen (die minder dan 5 procent van de mensen meemaken) worden hierbij als ‘atypisch’ gekenmerkt. Een ‘atypische’ levensloop is niet per se pro blematisch. Dat is pas het geval als iemand iets zelf als een probleem ervaart of als dit schadelijk is voor de persoon zelf of voor anderen.

29