Herman Veenker, Henderien Steenbeek, Marijn van Dijk en Paul van Geert - Talentgerichte ontwikkeling op de basisschool

1 Achtergronden van een dynamische visie op leren en ontwikkeling

dynamische visie. We zijn met name geïnteresseerd in de vraag waar we dit hoofd stuk mee introduceerden: welke principes, kenmerken en mechanismen kunnen de ontwikkeling van talent verklaren? Het samenspel tussen theorie en praktijk is voor dit boek een belangrijk the ma. Een theorie helpt de praktijk de werkelijkheid te beschrijven in een gemeen schappelijke taal en maakt het mogelijk voorspellingen te doen. Deze empirische praktijk is belangrijk voor het verbeteren van leerresultaten bij leerlingen. De dy namische visie is gebaseerd op een procesbenadering en bouwt voort op het werk van het behaviorisme, het cognitivisme, het constructivisme en de ecologische benadering. Het behaviorisme kan geschetst worden als een procestheorie omdat het ge bruikmaakt van het gegeven dat spontaan gedrag varieert. Men maakt observeer baar gedrag van het handelen meetbaar. Dit is relevant voor de onderwijsprak tijk. Ook is operante conditionering een belangrijk mechanisme in leerprocessen gebleken. Variatie in gedrag is in deze theorie erg belangrijk. Bepaald gedrag dat niet bekrachtigd wordt, verdwijnt, terwijl gedrag dat wel bekrachtigd wordt, vaker voorkomt en kan worden aangeleerd. Het cognitivisme beschouwt leren als een vorm van informatieverwerking, met vragen als: hoe wordt informatie opgeslagen, bewerkt en teruggehaald? Vol gens het cognitivisme van Bruner zijn betekenisgeving en intrinsieke motivatie de belangrijkste mechanismen om tot informatieverwerking en daarmee tot leren te komen. Hierbij is leren een intentionele en actieve handeling en leren kinderen door observeren. Intrinsieke motivatie is een belangrijke motor van het leren en dit komt het beste tot uiting in ontdekkend leren. Een voorwaarde hierbij is dat dit gepaard gaat met adequate begeleiding. De cognitivist Piaget gaat uit van de noodzaak tot aanpassing aan de omge ving. Ook voor de verwerking van informatie geldt deze noodzaak. Deze adapta tie vindt plaats via de mechanismen van assimilatie een accommodatie. Mensen leren doordat ze nieuwe informatie altijd interpreteren in termen van de bestaan de kennis. Wanneer bestaande kennis niet toereikend is ontstaat een cognitief conflict. Met het begrip equilibrium maakt hij duidelijk dat leren gestuurd wordt door zelforganisatie. Piaget loopt hiermee voor op de dynamische visie op ont wikkeling. Voorts moeten taken op het niveau van de leerling worden aangeboden, en het niveau van een taak kan worden uitgedrukt in termen van een ordening, van sensorisch-tactiel naar abstract. Er blijken volgens Piaget niveaus van redeneren te bestaan waaraan het logisch denken kan worden afgemeten. Bij Piaget zijn deze gekoppeld aan leeftijd; in dit boek stappen we van deze koppeling af, en werken we het denken in niveaus van abstractie verder uit. Het constructivisme laat zien dat ontwikkeling en leren plaatsvinden in inter actie met de sociale omgeving. Kennis wordt geconstrueerd in co-constructie met

42