Wilschut_van Straaten_Van Riessen_inkijkexemplaar Geschiedenisdidactiek

1 – De betekenis van geschiedenisonderwijs

Het relativeren van eigen overtuigingen en gevoelens omdat ze historisch ge bonden zijn, min of meer toevallig ontstaan en op een onvoorspelbare manier veranderlijk, ligt voor mensen niet voor de hand. Onderzoek laat zien dat de beschreven vormen van historisch denken vaak ‘onnatuurlijk’ of ‘contra-intu ïtief’ zijn. 22 Voor een open democratische samenleving zijn ze echter ook van fundamenteel belang. 23 Daarom moeten ze op school geleerd worden.

1.2

Geschiedenis in de samenleving

Beschouwingen van theoretici en geschiedenisdidactici wijzen in grote lij nen overeenkomstige doelen aan waarvoor geschiedenis in de samenleving doorgaans gebruikt wordt of gebruikt is. 24 Daaronder vallen het zich vormen van een persoonlijke of collectieve identiteit, het trekken van pragmatische of morele lessen uit het verleden, het inzetten van geschiedenis voor politie ke legitimatie of voor religieuze doelen, maar ook geschiedenis als vermaak of ontspanning, of zelfs alleen met het doel de eigen kennis door te geven aan anderen, al dan niet uit hobbyistische overwegingen. Uit dit scala lichten we vier hoofdcategorieën: • moreel-pragmatische doelen; • staatsburgerlijke doelen; Bij elk van deze doelen gaan we na of ze al dan niet logisch voortvloeien uit de specifieke eigenschappen van historisch denken zoals die in paragraaf 1.1 zijn beschreven. Waar dat niet het geval is, zouden we kunnen spreken van ‘onei genlijk gebruik’ van geschiedenis. Er wordt dan immers iets met geschiedenis gedaan zonder acht te slaan op wat geschiedenis in essentie is. Geschiedenis in de samenleving, ofwel ‘gebruik van geschiedenis’ zoals het in deze paragraaf wordt besproken, is in Zweden en andere Scandinavische lan den onderdeel van het eindexamenprogramma ( historiebruk ). Leerlingen leren daar dus hoe geschiedenis gebruikt en misbruikt wordt. De vier hier geformu leerde doelen komen daarbij expliciet in de leerlingenprogramma’s voor, niet als doelen om na te streven in de lessen, maar om aan leerlingen uit te leggen dat dit vaak – door anderen – zo wordt gedaan. 25 1.2.1 Moreel-pragmatische doelen Geschiedenis kan gezien worden als een verzameling voorbeelden van mense lijk gedrag, waarbij niet alleen de daden zelf, maar ook de motieven ervoor, de ideeën erachter en de resultaten ervan in de beschouwingen betrokken kunnen worden. Daardoor kan geschiedenis de functie krijgen van het aanscherpen van moreel besef. Wie geschiedenis bestudeert, beschikt over veel meer voor- • identiteitsvormende doelen; • kritisch-analytische doelen.

30