John Bassant en Marianne Bassant-Hensen (red.) - Mensenwerk

2 Kinderen, jongeren en hun ouders

dan ook vaker geconfronteerd met gezinnen met meervoudige problematiek dan met gezinnen waar ‘slechts’ een enkel probleem speelt. Toch is het ook in dit soort complexe situaties van belang het gezin zo snel mogelijk ‘de regie terug te geven’, ook de regie over het hulpproces. Gezinnen kunnen, al dan niet met steun, doorgaans heel goed zelf be- palen welk probleem als eerste moet worden aangepakt en welke hulp ze daarbij nodig hebben. (Zie onder andere http://richtlijnenjeugdhulp.nl/multiprobleemgezinnen) Op- en afschalen en samenwerken Jeugdhulp moet in principe zo licht blijven als mogelijk en verantwoord is. Daarom wordt in de praktijk de voorkeur gegeven aan hulp door generalisten in de directe om- geving van het kind of de jongere. Maar soms moeten er specialisten of specialistische voorzieningen, zoals een residentiële voorziening, aan te pas komen. Jeugdhulp is een dynamisch proces, dat niet altijd in één rechte lijn – van probleemsignalering tot pro- bleemoplossing – verloopt. Soms doen zich tijdens het hulpproces nieuwe problemen voor of blijken de problemen hardnekkiger dan oorspronkelijk was ingeschat. Het is ook mogelijk dat een heel simpele ingreep – bijvoorbeeld een enkel opvoedadvies aan de ouders – al een enorm resultaat oplevert. Daarom wordt er veel en vaak geschakeld: van eerste lijn naar tweede lijn en terug. Van generalist naar specialist en terug. Omdat problemen bij het opvoeden en opgroeien zo divers kunnen zijn en zich op zo veel terreinen kunnen voordoen, is samenwerking in de jeugdhulp essentieel. Jeugd- professionals moeten daarom meesters zijn in het samenwerken met andere disciplines: met professionals in het onderwijs, met gezondheidswerkers, met politie, met sportbe- geleiders, met experts op het gebied van verslavingszorg. Systeembenadering In de jeugdhulp worden veel en uiteenlopende methodieken gehanteerd. Een overzicht van methodieken die ‘goed beschreven’ zijn of die – na onderzoek – effectief zijn geble- ken, is te vinden op de website van het Nederlands Jeugd Instituut (www.nji.nl). Een van die methodieken, die zowel toepasbaar is in ambulante setting als in de residentiële jeugdhulp, is de systeembenadering (ook wel aangeduid als systemische of gezinsbenadering). Die methodiek is gebaseerd op de gedachte dat gezinsleden met elkaar een systeem vormen: iedereen reageert op iedereen en alles is erop gericht om het systeem als geheel ‘in balans’ te houden. Als één gezinslid – bijvoorbeeld een kind – ziek is of ‘ziek gedrag’ vertoont, kan dit daarom lang niet altijd worden gezien als een individuele zaak van dat ene gezinslid. Kinderen kunnen bijvoorbeeld ziek worden of ‘ziek gedrag’ vertonen omdat zij opgroeien in een zieke omgeving. Als zij opgroeien in een sfeer van spanningen, ruzie en huiselijk geweld, is de kans groot dat zij aan die spanningen uiting gaan geven. Dat kan bijvoorbeeld door lastig gedrag te vertonen en daarmee alle aandacht naar zich toe te trekken en daarmee af te leiden van het werkelijke probleem. Wanneer in zo’n situatie alleen maar aandacht wordt geschonken aan het gedrag van het kind, is dat een vorm van symptoombestrijding met een groot risico op terugkeer van de (gedrags)problemen. Een niet-effectieve aanpak dus.

46