John Bassant en Marianne Bassant-Hensen (red.) - Mensenwerk

5.5 Oorzaken van verslaving

2 De psychische vicieuze cirkel De gebruiker ervaart de effecten van de alcohol of drugs als positief. Die wil hij telkens herhalen. Als het gebruik uit de hand loopt ontstaan in toenemende mate schuld- en schaamtegevoelens, en ook de reactie daarop is weer gebruiken. Hierdoor nemen deze gevoelens alleen maar toe, waardoor er weer opnieuw gebruikt wordt. En zo verder. 3 De sociale vicieuze cirkel Het gebruik leidt tot allerlei problemen, zoals ruzies met vrienden en familie en op het werk of op school. Soms ontstaan ook problemen met politie en justitie. Deze problemen vormen op hun beurt weer redenen om te gebruiken: ‘Drink je omdat je het moeilijk hebt of heb je het moeilijk omdat je drinkt?’ was ooit een slogan van de Jellinekkliniek. 4 De cerebrale cirkel Mensen die verslavingsgevoelig zijn hebben vaak ook al minder goed ontwikkelde zelfreguleringsmechanismen in de hersenen. Bij overmatig gebruiken raken die sys­ temen overbelast en functioneren ze op den duur nóg slechter. Ook beloningssyste­ men en het leervermogen kunnen aangetast zijn. De vier cirkels grijpen in elkaar en versterken elkaar. Het zijn geen fasen die een be­ paalde volgorde aangeven, en niet alle cirkels komen bij elke verslaving even sterk voor. Ze geven aan dat de verslaving steeds ingewikkelder wordt. Het is van belang om bij een verslavingsproces zo snel mogelijk in te grijpen, op een moment dat de cirkels nog niet op volle kracht werken en elkaar niet voortdurend versterken. 5.5 Oorzaken van verslaving Ook de oorzaken van verslaving kunnen beschreven worden met het biopsychosociale model. Het model onderscheidt biologische, psychologische en sociaal-maatschappelij- ke factoren. Biologische factoren Drugs en alcohol hebben bepaalde effecten op neurotransmittersystemen in de hersenen. Dat specifieke effect is voor een deel genetisch bepaald. Een neurotransmitter is een che- mische stof die impulsen overdraagt tussen zenuwcellen. Dopamine is bijvoorbeeld een neurotransmitter die je een prettig gevoel geeft. Bij veel alcohol- en drugsgebruik veran- deren de systemen van de neurotransmitters, en die veranderingen blijven ook als je al ge- stopt bent. Dat gebeurt trouwens ook bij gokverslaving. Andere activiteiten dan gebruik zijn dan niet meer belonend. Stoppen met gebruik wordt moeilijk (Van der Stel, 2012).

115