Handboek Doeltaaldidactiek - Sebastiaan Dönszelmann

Inleiding: doeltaal-leertaal en taalverwerving

groot belang zijn voor (taal)leerprocessen. Het betreft uitgangspunten die kun nen worden teruggevonden in het werk van bekende onderzoekers als Sweller (1994), Ryan en Deci (2000), Hattie (2012), Kirschner (2020) en Sousa (2022). Er zijn mensen die zichzelf beschrijven als ‘een echte doener’ wanneer het gaat om het leren van iets nieuws. Anderen zeggen wellicht: ‘Ik moet altijd eerst een goed voorbeeld hebben om de kunst bij af te kijken, hoor.’ En weer anderen zeggen: ‘Ik moet de logica doorzien, anders begrijp ik er niets van’; zij zien een rationeel begrip van een te leren concept als kern van elk leerproces. Dat mogen deze mensen zonder meer vinden, alleen geen van hen heeft in algemene zin gelijk: leren gaat niet op één manier (of zoals vroeger weleens werd aangenomen: via een bepaalde leerstijl). Ieder compleet leerproces kent meerdere leeractiviteiten die in samenhang leiden tot beheersing. Het werkt dus niet zo goed om vooral te experimenteren, óf vooral te ervaren en af te kijken, óf vooral te denken en te theoretiseren. Wil je ergens goed in worden, dan is juist een rijke variatie aan leergedrag van belang, waarbij vier krachtige activiteiten voorop staan: 1 actief observeren en ervaren (met andere woorden: de kunst afkijken, ver rast worden, meemaken, voorgedaan krijgen); 2 experimenteren (met andere woorden: uitproberen, puzzelen, oefenen); 3 theoretisch conceptualiseren (met andere woorden: de regel of logica er gens achter begrijpen); 4 reflecteren (met andere woorden, nagaan: begrijp ik wat ik doe, waar heb ik dit voor nodig, lukt het goed zo of kan het nog beter, wie geeft me feed back, wat moet ik hierna doen, zou ik het zelf ook aan een ander kunnen uitleggen?). Een samenhangende set leeractiviteiten met elementen van deze vier kenmer ken werkt het best. Dit betekent overigens niet dat een mens alleen maar kan leren als altijd deze combinatie van activiteiten wordt toegepast. Je kunt name lijk best een portie Duits leren, of leren pianospelen, tennissen of koken door gewoon wat te experimenteren en af te kijken. Maar zelfs de meest getalen teerde leerder zal nog veel beter Duits leren als er bijvoorbeeld enige uitleg van talige structuren aan te pas komt of wanneer er feedback wordt gegeven op de taalprestaties. En zelfs iemand die over zeer veel muzikaal, sportief of culinair talent beschikt, heeft gerichte training, theorie en reflectie nodig om écht goed te worden op de piano, op de tennisbaan of in de keuken. Tegelijk geldt dat je nooit zult leren communiceren uit een theoretisch boekje, nooit zult leren pianospelen door alleen maar naar goede pianisten te kijken of muziektheorie tot je te nemen, nooit zult leren tennissen door er slechts over na te denken en

25