Cyrilla van der Donk en Bas van Lanen - Praktijkonderzoek in de school

Inleiding

Veel leraren en schoolleiders zijn zich ervan bewust dat innovatie niet zonder onderzoek kan (KNOW, 2018). Praktijkonderzoek draagt ertoe bij dat er meer doelgericht en planmatig geïnnoveerd wordt (Ros &Van den Bergh, 2018). Tim mermans et al. (2018) geven aan dat de aard van de impact zeer divers kan zijn. Gedacht moet worden aan opbrengsten als het realiseren van een doorgaande lijn, een nieuwe aanpak, meer bewustwording, nieuwe inzichten, de aanschaf van een nieuwe methode of praktische materialen, verbeteringen in het han delen van leraren, een cultuuromslag, intensievere samenwerking tussen lera ren en scholen, en verbeterde leerprestaties. Praktijkonderzoek leidt dus niet alleen tot een beter begrip van de praktijk, maar kan ook leiden tot verbetering van (of ingrijpen in) deze praktijk (Van der Auweraert & Hommersum, 2018; Van der Donk & Van Lanen, 2019). In het laatste geval spreekt men doorgaans over ontwerponderzoek of ontwerpgericht praktijkonderzoek, waarbij onder zoek een middel is om een oplossing te vinden voor een probleem waar pro fessionals in de onderwijspraktijk tegenaan lopen. Deze vorm van onderzoek kan beschouwd worden als een stimulerende strategie bij onderwijsinnovatie (Pauw et al., 2018). De methodiek van praktijkonderzoek biedt een duidelijk kader om op systematische wijze individueel of in teamverband problemen aan te pakken of innovaties in gang te zetten. Onderzoek door leraren kan fun geren als vehikel voor verandering (Beijaard, 2019). Praktijkonderzoek is een strategie voor kwaliteitszorg Meulenbrug et al. (2014) geven aan dat praktijkonderzoek vooral vruchtbaar is binnen de school wanneer dit verbonden is met schoolontwikkeling. Steeds meer scholen ontwikkelen beleid om het onderzoek dat leraren uitvoeren om zichzelf te professionaliseren, te verbinden aan school- en kennisontwikkeling (Beijaard, 2019). Ros (2015) onderscheidt twee functies van praktijkonderzoek in het kader van duurzame schoolontwikkeling: een feedbackfunctie en een dialoogfunctie. Enerzijds houdt de school zichzelf een spiegel voor, waardoor onderwijsverbeteringen een systematischer en transparanter karakter krijgen. Anderzijds kan praktijkonderzoek leraren stimuleren om op een kritische en reflectieve manier met elkaar in gesprek te gaan over onderwijsthema’s. Praktijkonderzoek kan beschouwd worden als een vorm van kwaliteitszorg die in de praktijk verankerd is en zowel de professionals als de doelgroep centraal stelt (Van der Donk et al., 2014). De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het kwaliteitsbeleid van de organisatie ligt daarmee niet alleen bij het management, maar ook bij de leraar zelf. Praktijkonderzoek gaat uit van en bevordert natuurlijke processen van kennisuitwisseling op de werkvloer, waar door de organisatie continu in ontwikkeling blijft. Praktijkonderzoek draagt

17