Peter Teitler & Ans van Brussel - Lessen in orde op de basisschool

1 • Het gedrag tijdens de eerste lessen

Wanneer deze leerkracht niet adequaat ingrijpt bij grensoverschrijdend gedrag van leerlingen is het de vraag of de klas gebaat is bij dit gedrag. Overigens wordt hier niet bedoeld dat kwaad worden de enige optie is om met grensoverschrijdend gedrag om te gaan. Waar het om gaat is dat deze leerkracht zichzelf en de leerlingen deze moge lijkheid onthoudt, mogelijkerwijs naar aanleiding van het advies dat hij tijdens zijn opleiding kreeg om toch vooral voor de klas ‘zichzelf ’ te zijn. Er wordt veel onderzoek gedaan naar welk gedrag van leerkrachten effectief is. De conclusies uit zulke onderzoeken onderstrepen het belang van een objectievere benadering van de rol van leerkracht. Zo heeft Marzano (2003) veel onderzoek geanalyseerd en daar concrete conclusies aan verbonden voor de lespraktijk. Marzano spreekt van een ‘mentale houding’ over de instelling waarmee je voor de klas staat, waarmee hij bedoelt dat je je eigen houding steeds kunt monitoren. Emotionele objectiviteit is volgens Marzano de grondslag voor effectief leerkrachtgedrag. Hoe werkt deze objectiviteit bij ordeverstoringen? Een effectieve leerkracht zal als groepsmanager regels en routines invoeren en toezien op de naleving daarvan. Hij zal orde houden en een effectieve verstandhouding met zijn leerlingen kweken. Daarbij is van belang dat hij niet geërgerd raakt wanneer leer lingen de regels en routines niet volgen. Ook niet wanneer zij negatief reageren op straf of als ze geen gehoor geven aan zijn pogingen om een goede relatie te bewerk stelligen. Emotionele objectiviteit stelt de leerkracht in de gelegenheid om op een ‘niet-emotionele, zakelijke’ manier om te gaan met bijvoorbeeld ordeverstoringen (Marzano, 2003). Sommige leerkrachten hebben misschien het idee dat dit het ‘persoonlijke element’ uit de interactie tussen leerkracht en leerling haalt. Wanneer de leerkracht emotioneel objectief is, zou hij per definitie afstand houden van zijn leerlingen. Maar een zekere psychologische afstand tot de leerlingen omwille van effectief management levert niet per definitie een afstandelijke opstelling op. Een goede leerkracht houdt zich juist altijd vanuit emotionele betrokkenheid met de leerprocessen van zijn leerlingen bezig, sociaal en cognitief. Emotionele betrokkenheid kan zich eenvoudigweg beter niet uiten in emotionele reacties wanneer klassenprocessen niet ideaal verlopen. Dan is een meer feitelijke analyse en reactie effectiever. De effectieve leerkracht is een groepsmanager die het negatieve gedrag van leerlingen niet opvat als persoonlijk tegen hem gericht. Gelukkig maken latere fasen van zowel groepsontwikkeling als leerkrachtontwikke ling professioneel handelen doorgaans eenvoudiger. En ook al raden wij een startende leerkracht niet aan ‘zichzelf te zijn’ is ons advies wél om als starter te vertrouwen op wie je bent en op wie je wilt worden. Dat is de belangrijkste voorwaarde om te groeien in je rol als professional.

Vraag 1.8 Tip 1: zinnig of onzinnig?

41