Peter Teitler & Ans van Brussel - Lessen in orde op de basisschool

1 • Het gedrag tijdens de eerste lessen

3 Het is beter om je gedrag te laten leiden door je verstand dan door je gevoel Op het moment dat een leerkracht zichzelf is en een leerling, of een klas, doet niet wat hij wil, is hij geneigd om een primaire, emotionele reactie in te zetten: hij wordt kwaad, verdrietig, bang of wanhopig. Of die emotionele reactie de beste is om de problemen aan te pakken is maar de vraag. Een rationele benadering zou wellicht meer helpen. De emotionele reactie ‘Help, ze doen niet wat ik wil!’ zou kunnen worden omgebogen naar de rationele vraag: ‘Hé, hoe komt het dat ze niet doen wat ik wil?’ Het is niet een voudig om die gedachtesprong te maken, integendeel, dit is een van de moeilijkste opdrachten voor een leerkracht. Er is wellicht zelfs een aantal lezers dat denkt: ‘Lek ker dan, breken ze bij mij de tent af en dan moet ik denken: da’s interessant, ze maken er een puinhoop van.’ De bedoeling van deze opstelling is echter dat je bij een probleem met een klas of met een individuele leerling niet blijft hangen in emoties, maar op een professionele manier – met je verstand – naar mogelijkheden zoekt om problemen op te lossen. Een voorbeeld: Stel: Gerard uit groep 7 haalt je het bloed onder de nagels vandaan. Dan is kwaad worden vanuit woede of machteloosheid een optie, maar dat is misschien precies waar Gerard op uit is. Als jouw natuurlijke, temperamentvolle reactie op mensen die jou het bloed onder de nagels vandaan halen ‘woede’ is, dan kun je je afvragen of deze reactie op dat moment ook de meest adequate is. Wellicht is het verstandiger om je woede te beheersen. Wellicht heeft Gerard er meer aan als je anders reageert dan waartoe hij je uitlokt. Dat betekent niet dat je nooit kwaad kunt worden op een leerling. Je kunt namelijk heel goed gebruikmaken van professionele pedagogische kwaadheid . Je neemt je voor om peda gogisch en gecontroleerd kwaad te worden, omdat dat op dat moment en in die situatie nodig is. Gewone kwaadheid overkomt je (als je jezelf bent), pedagogische kwaadheid is te plannen (als je professioneel bent). Dit laatste is overigens een lastige opgave, aangezien het een normale menselijke reac tie is om je gekwetst te voelen of zelfs boos te worden wanneer leerlingen niet gehoor zamen of geen respons geven. Een geprikkelde, emotionele toestand vormt echter geen goede basis voor het implementeren van regels, het houden van orde en het bewerkstelligen van een goede relatie (Marzano, 2003, p. 67). Wat deze leerkracht zou kunnen helpen, is de volgende rationele manier van denken:

Wanneer hij denkt dat Gerard het op hem gemunt heeft als hij ordeproblemen heeft of dat Gerard erop uit is om hem weg te pesten, schat de leerkracht dat wellicht verkeerd in. Het gaat Gerard waarschijnlijk niet om hemzelf als persoon, het gaat Gerard eerder om hem als leerkracht.

39