Rigter_Handboek ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen HD2

2.2 Classificatie

Classificatiesystemen Net als in andere wetenschappen maakt men binnen de (ontwikkelings)psychopathologie gebruik van clas sificatiesystemen. Met behulp van classificatiesyste men worden psychische stoornissen herkend, inge deeld en van elkaar onderscheiden. Men maakt daarbij onderscheid tussen grote groe pen stoornissen, zoals gedragsstoornissen, psychoti sche stoornissen en angststoornissen. En net als andere wetenschappen wordt binnen een groep onderscheid gemaakt tussen subgroepen. Zo wordt in dsm-5 (de laatste versie van het bekendste en meestgebruikte classificatiesysteem in de geestelijke gezondheidszorg; zie paragraaf 2.2.2) binnen de hoofdgroep angststoor nissen onderscheid gemaakt tussen onder andere de paniekstoornis, de agorafobie, de specifieke fobie en de separatieangststoornis (zie hoofdstuk 13). Het belang van een goede classificatie van psychi sche problematiek is groot. Door classificatie verwer ven we kennis over in dit geval psychische stoornissen. Kennis gebaseerd op classificatie is kennis over een groep. Het is niet de kennis over een uniek kind, maar ‘algemene’ kennis: we weten gemiddeld gezien wat de kenmerken van anorexia nervosa of depressie zijn en wat het gemiddeld gezien betekent voor mensen om zoiets te hebben. Een hulpverlener weet op grond van deze kennis welke methoden van hulpverlening zinvol kunnen zijn. Een hulpverleningsproces start daarom meestal met vast te stellen wat er aan de hand is: de classificatie. Daarmee kan ook uitleg gegeven worden aan het kind en zijn ouders. Maar om verklaringen te geven voor het ontstaan van een stoornis bij een uniek kind en om de hulpverlening op maat te snijden, daar voor is diagnostiek nodig: het proces waarbij na het Het vaststellen van een psychische stoornis bij een kind kan enorme opluchting geven bij de ouders (en het kind zelf). Soms gaat er een jarenlange zoektocht aan vooraf en strijd om erkenning van een probleem. Maar het vast stellen van een stoornis kan ook nadelen opleveren, zoals stigmatisering. Mensen kunnen nagewezen worden op grond van het hebben van een stoornis en de vermeen Kader 2.1 Het nadeel van categorisatie: wat leert de sociale psychologie ons? Sociale categorisatie gaat om het indelen van mensen. In de sociale psychologie is daar veel onderzoek naar ge daan (Vonk 1999; Aronson, Wilson, Akert & Sommers 2017). Wij delen mensen in naar sekse (is iemand een jongen of een meisje), naar afkomst (heeft iemand rijke of arme ouders), naar jeugdcultuur of muziekvoorkeur, enzovoort. Zo kunnen we mensen ook indelen naar het wel of niet hebben van een psychische stoornis.

vaststellen van de stoornis, wordt gekeken naar het ontstaan ervan (zie paragraaf 2.3). nb De hulpverlener moet zich ervan bewust zijn dat het vaststellen van een psychische stoornis bij een persoon (in ons geval een kind) altijd een interpretatie is. Psychische stoornissen zijn (nog) niet, zoals licha melijke ziektes, vast te stellen met een bloedonder zoek, urineonderzoek of hersenscan. Het is altijd een kwestie van observeren ( Welke eventuele kenmerken herken ik aan of bij het kind? ) en luisteren ( Welke ken merken vertellen de ouders of het kind mij? ). Dit is een subjectief proces dat, onder andere door het dsm-sys teem, zo objectief mogelijk wordt gemaakt. de oorzaken daarvan. Zo zijn in het verleden bij kinde ren met autisme en adhd vooral de moeders nagewezen, omdat men dacht dat deze stoornissen werden veroor zaakt door een verkeerde en emotieloze opvoeding. In verschillend sociaalpsychologisch onderzoek (idem) is bovendien een ander nadelig mechanisme aangetoond, namelijk dat andere mensen de neiging hebben om de overeenkomsten tussen leden van eenzelfde groep te overschatten en de onderlinge verschillen te onderschat ten. Dit kan betekenen dat als mensen, zoals de lezers van dit boek, iemand op grond van zijn kenmerken hebben ingedeeld in een bepaalde groep, zoals kinderen met adhd, dat de kenmerken van deze unieke persoon dan overschaduwd worden door de kenmerken van adhd. Dat is de waarschuwing van dit kader: pas op voor ge neraliseren en stigmatiseren. Hou altijd voor ogen dat je met een uniek kind te maken hebt met allerlei kenmer ken, waaronder eventueel een psychische stoornis. 2.2.2 Categoriale benadering van classificatie: dsm De letters dsm staan voor Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders . dsm-5 is de vijfde editie van dit systeem, die in 2013 verscheen. De Nederland se vertaling verscheen een jaar later (apa 2014). dsm is wereldwijd het belangrijkste systeem bij het classificeren van psychische stoornissen. De titel roept in Europa verwarring op, omdat het begrip diagnosti ceren wordt gebruikt in de Amerikaanse betekenis. In tegenstelling tot het Engels, betekent ‘diagnostic’ clas sificeren: indelen (Van der Gaag 2004). Ondanks die verwarring wordt het handboek wereldwijd gebruikt, en meestal – dus onjuist – als diagnostisch handboek. Hierna worden de geschiedenis, de kenmerken en de uitgangspunten van het dsm-systeem besproken.

39