Publiek management - Wim van Noort, Sandra Groeneveld, Marieke van der Hoek, Jelmer Schalk, Joris van der Voet

1.4  Publiek management: dilemma’s en waarden

■■ Een derde set van waarden heeft betrekking op de omgang van publie ke organisaties met verandering. Publieke organisaties dienen zich aan te passen wanneer de maatschappij verandert, rekening te houden met de wensen van politici en burgers en flexibel om te gaan met crisissituaties. Hood (1991) betitelt deze waarden als lambda values : keep it robust and resilient , dat wil zeggen robuust en veerkrachtig. Publieke organisaties moeten dus tegen een stootje kunnen, wat vereist dat ze ook in staat zijn om zich aan te passen aan ontwikkelingen in de context. De theta-waarden domineerden in het openbaar bestuur tot de jaren tachtig van de vorige eeuw. Sindsdien hebben de sigma-waarden sterk aan populariteit gewonnen, terwijl in de 21ste eeuw ook de lambda-waarden grote betekenis gekregen hebben. Tegenwoordig zijn alle drie de sets van bestuurlijke waarden relevant. Ze zijn echter onderling tegenstrijdig en concurreren dus met elkaar. Een bureaucratische organisatie garandeert bijvoorbeeld betrouwbaarheid en gelijkheid, maar wordt veelal bekritiseerd vanwege een gebrek aan efficiëntie en adaptief vermogen. Dat zorgt voor spanningen en dilemma’s in het ma nagement van publieke organisaties. Door de drie sets van waarden centraal te stellen in dit boek maken we het bijzondere karakter van publiek management duidelijk. Publieke managers worden afgerekend op elk van de drie sets en dus moeten zij zo goed mogelijk omgaan met de onderlinge spanningen om de prestaties van de organisatie te optimaliseren. Niet alleen tussen maar ook binnen elk van de drie sets van waarden doen zich spanningen en dilemma’s voor. ■■ Bij de bureaucratische principes of theta-waarden is vaak sprake van een spanning tussen gelijkheid enerzijds en eerlijkheid anderzijds. Gelijkheid lijkt een strikte handhaving van de regels mee te brengen, terwijl eerlijk heid juist kan vereisen dat rekening gehouden wordt met specifieke om standigheden en dat de regels met enige soepelheid toegepast worden. Die spanning komt ook tot uiting in de zegswijze ‘Het hoogste recht is het hoogste onrecht’: een rigide toepassing van regels kan tot situaties leiden die algemeen als onrechtvaardig beschouwd worden. ■■ De sigma-waarden hebben betrekking op doeltreffendheid ofwel effectivi teit en doelmatigheid ofwel efficiëntie. Nu liggen doeltreffendheid en doel matigheid vaak in elkaars verlengde, maar ook hiertussen kan een spanning ontstaan. Een fixatie op zuinigheid en doelmatigheid kan bijvoorbeeld ten koste gaan van de prestaties en de doeltreffendheid van een organisatie. Omgekeerd kan een eenzijdige oriëntatie op het doel van de organisatie leiden tot een verkwisting van middelen en dus de doelmatigheid schaden. Een klassiek voorbeeld is de pyrrusoverwinning: Pyrrhus was een Griekse

DEEL 2 DEEL 1

21