Kan ik daar wat aan doen? - Carin Wevers

2.3 • Zelfzuchtige dieren

2.3

Zelfzuchtige dieren In de cultuur van de Egyptenaren en de Grieken, maar ook in de meeste religies wordt hulpvaardigheid onder andere gemotiveerd met het argu ment dat het de gever iets oplevert, zoals een goede naam, eer of een plek in het hiernamaals. Je zou hieruit de conclusie kunnen trekken dat mensen elkaar alleen helpen als ze er zelf belang bij hebben. Diverse we tenschappen, denk aan sociologen, psychologen en economen, baseren hun theorie op deze visie. Hierna komen enkele van deze wetenschap pers aan het woord. 2.3.1 Homo homini lupus: Thomas Hobbes ‘De mens is voor de mens een wolf’ (homo homini lupus) is een Ro meins spreekwoord. De Romeinen wilden ermee duidelijk maken dat ieder mens alles zal doen om zichzelf te beschermen en te bevoordelen, desnoods ten koste van anderen. De ander is je vijand voor wie je op je hoede moet zijn ‒ hij wil wat jij ook wilt. Alle mensen zijn in hun aard egoïsten die altijd handelen vanuit puur eigenbelang. De Engelse filosoof Thomas Hobbes (1588-1679) gebruikt dit argu ment als fundament voor zijn politieke filosofie. Stel je een wereld voor waarin er nog geen wetten en regels zijn, een soort voorstatelijke of na tuurlijke toestand, en iedereen kan doen wat hij wil: hoe zou die wereld eruitzien? De meeste mensen – en Hobbes ook – stellen dat die wereld waarschijnlijk een zooitje is waarin de mensen elkaar voortdurend de hersens inslaan. Omdat iedereen strijdt voor zijn eigenbelang zal schaar ste aan bijvoorbeeld voedsel automatisch tot gevechten leiden. ‘In de menselijke natuur vinden we drie hoofdoorzaken voor on enigheid: wedijver, wantrouwen en onenigheid. (…) en zolang de mensen niet onder een gemeenschappelijke macht leven die ont zag [gehoorzaamheid, CW] afdwingt, verkeren zij in een toestand die we oorlog noemen, en wel een oorlog van allen tegen allen’ (Hobbes, 1985, p. 136). Over Hobbes wordt een aardige anekdote verteld. Op een dag werd hij betrapt toen hij een bedelaar een muntje gaf. De voorbijganger die het zag en bekend was met de theorie van Hobbes, zei: ‘Hé, dat lijkt wel erg veel op altruïsme!’ ‘Helemaal niet’, zei Hobbes. ‘Dat doe ik alleen om mijn geweten te sussen’ (Ricard, 2015). Mensen leerden volgens Hobbes uiteindelijk het belang van onderlin ge samenwerking in te zien, en dat is de voornaamste reden om afspra ken in de vorm van wetten te maken. Het is in ons eigenbelang om het

deel 1

filmpjes: vanuit welke perspectie ven onderzoeken de verschillende wetenschappen de werkelijkheid?

animatie over Hobbes’ natuur toestand

Lord of the Flies

59