Geert Woltjer - De economische manier van denken

1 | De wetenschap van de schaarste

1.2 Economie gaat over schaarste en beslissingen

Adam Smith (1723-1790) wordt wel beschouwd als de grondlegger van de economie. Hij gaf zijn bekendste boek de titel An inquiry into the nature and causes of the wealth of nations . Hij probeerde te verklaren waarom sommige landen rijker zijn dan andere en waarom sommige mensen binnen die landen rijker zijn dan andere. Hij liet zien hoe specialisatie voor iedereen voordelig kan zijn, maar tegelijkertijd een wederzijdse afhankelijkheid doet ontstaan. De beslissing van de een heeft gevolgen voor de beslissing van de ander. De kerngedachte van The wealth of nations is dat overheidsingrijpen, ook al is dit nog zo goed bedoeld, vaak leidt tot een lagere welvaart. Adam Smith analyseert hoe een vrijemarkteconomie, die gebaseerd is op private eigendoms rechten, veel problemen ‘als geleid door een onzichtbare hand’ oplost (Smith, 1776, p. 454). Hij erkent dat de staat de voorwaarden moet scheppen voor de werking van deze onzichtbare hand en dat in sommige gevallen actief over heidsingrijpen zelfs wenselijk is. 1.2.1 Alternatieven Hoewel problemen van armoede en rijkdom een belangrijke rol bleven spelen, is de probleemstelling van de economie in de loop van de tijd iets verschoven. Tegenwoordig wordt economie gedefinieerd als de wetenschap van de schaar ste. Schaarste betekent dat mensen meer wensen hebben dan dat er mogelijk heden zijn, zodat ze keuzes moeten maken. Mensen moeten bijvoorbeeld keu zes maken over het gebruik van hun tijd. Tijd besteed aan het verrichten van betaalde arbeid kan niet worden besteed aan het gezin. Tijd gebruikt voor het lezen van dit boek kan niet worden besteed aan het lezen van andere boeken. Iets is dus schaars als er iets anders van waarde voor moet worden opgeofferd. Schaarste betekent dat alternatieven tegen elkaar moeten worden afgewogen. Economen hebben hiervoor een begrippenkader ontwikkeld. De waarde van het gekozen alternatief noemen ze opbrengst , de waarde van het beste opgeof ferde alternatief kosten . Voor een bedrijf is dat duidelijk: de opbrengst is gelijk aan het geld dat het verdient aan de verkoop van producten, de kosten zijn het geld dat is uitgege ven. Het verschil tussen opbrengsten en kosten is de winst . Maar het in geld geformuleerde principe is een toepassing van een veel al gemener principe. De opbrengsten van het lezen van dit boek zijn gelijk aan de waarde die de lezer daaraan hecht. Die waarde is van veel dingen afhankelijk, zoals voorkennis, interesse en toekomstverwachtingen. De kosten van het le zen van dit boek, dat wil zeggen wat wordt opgeofferd door dit boek te lezen in plaats van iets anders te doen, zijn afhankelijk van mogelijkheden en waarde ringen. Sommigen zouden zijn gaan voetballen als ze dit boek niet waren gaan lezen, anderen hadden misschien een andere inleiding tot de economie gelezen.

26