Leerboek Psyche en Brein - Jakop Rigter & René Diekstra

Zo werkt Psychologisch – Leerboek

Zo beginnen de vijf hoofdstukken van dit boek.

Links staat de inhoudsopgave van het hoofdstuk.

Rechts lees je wat je weet aan het eind van het hoofdstuk.

1.1 Jouw brein Een hoofdstuk begint met een verhaal over een persoon. Het verhaal gaat over het onderwerp van het hoofdstuk.

Hoofdstuk 1 Je lenige brein

Genie

1.1 Jouw brein

In1970werd inLosAngelesbij toevaleen meisje ‘ontdekt’:Genie.Ze stondniet in geschrevenbijeenhuisartsenpraktijkof school.Ze leek6of7 jaar,maar zewasal13 jaaroud.Omdat zenietgoedkonpraten dachtmendat zeverstandelijkgehandicapt was,maardatwasniet zo.Geniewasex treemverwaarloosddoorhaarouders.Bijna haarhele levenhad zeopgeslotengezeten in een slaapkamertje.Zekreegweinigbewe gingsruimte,eentonigetenenweinig teho renen te zien.Deenige ‘taal’die zijhoorde washet scheldendoorhaarvader. Geniewerdonderzochtengetestdoor psychologen.Zijwarenbenieuwdofhaar taalvermogennoghersteldkonworden. Watbleek?Geniekonnogwelwoorden lerenen ze leerde redelijk tebegrijpenwat er tegenhaargezegdwerd,maarhet lukte haarnietmeeromvolwaardige zinnen te maken.Zokon zebijvoorbeelddewoorden ‘koelkast’, ‘dorst’en ‘melk’ leren,maareen juiste zin zoals ‘Ikhebdorstenwilmelkuit

1

Na het verhaal komen de paragrafen.

©Bettmann /Getty Images

Hoofdstuk 1 Je lenige brein

1.1 Jouw brein

Jouw brein Jouw brein 1

een ingewikkeldorgaan Je zult jevastweleensverbaasdhebbenoverbijzonderekunst-ofbouwwerken, mooiemuziekofnieuweapplicatiesvoor je smartphone.Verantwoordelijkvooral dezeprestaties ishetmenselijk brein ,eenanderwoordvoor hersenen . Water tussen jeoren zit, iseenwonderlijken zeer complexorgaan. Iedereenheeft eenbrein,dat iseenbelangrijkeovereenkomst tussen jou, jevrienden, je familieleden enandere soortgenoten.Maardatbrein functioneertbij iedereennet ietsanders. Met jebreinkun jewaarnemen,voelen,denkenen creëren. Jekunterbijvoorbeeld eenwiskundesommeeoplossen.Datkanmisschienniet iedereenevengoed,waar uitblijktdatelkbreinanders functioneert. Iemandkanwel lerenom zo’n somop te lossen.Alsdatgebeurt,veranderthetbrein. Indithoofdstuk leer jehoe jehersenen zichontwikkelen,maareerstkijkenwenaarhoe je lichaam zichontwikkelt.

Bron1 Genie,hetmeisjedatalskindextreemwerdverwaar loosd,waardoor zijonherstelbare schadeopliep inhaar taal-en spraakontwikkeling

dekoelkast’ leerde zenietmeer temaken.Depsychologen steldenvastdat haar taalontwikkelingnietverderkwamdandievaneen2-jarigkind.De ‘zinnetjes’die zeuitsprakwarennooit langerdan tweewoorden.Ookhield zijveelmoeitemethetverbuigenvanwerkwoorden,methetgebruiken vanmeervoudenmethetonderscheid tussen ‘ik’en ‘jij’en tussen ‘mijn’en ‘jouw’.

| 11 Wat er tussen je oren zit, is een wonderlijk en zeer complex orgaan. Iedereen heeft een brein, dat is een belangrijke overeenkomst tussen jou, je vrienden, je familieleden en andere soortgenoten. Maar dat brein functioneert bij ieder en net iets anders. Met je brein kun je waarnemen, voelen, denken en creëren. Je kunt er bijvoorbeeld een wiskundesom mee oplossen. Dat kan misschien niet iedereen even goed, waar uit blijkt dat elk brein anders functioneert. Iemand kan wel leren om zo’n som op te lossen. Als dat gebeurt, verandert het brein. In dit hoofdstuk leer je hoe je hersenen zich ontwikkelen, maar eerst kijken we naar hoe je lichaam zich ontwikkelt. Bron2 Jebreingebruik jebijal jegedrag. Jebrein isbijvoorbeeldaanhetwerkals je ietswaar neemt,als jenadenkt,ofals je ietsmoetoplossen, zoalseenwiskundesom Q Japannershorengeenverschil tussende ‘l’ ende ‘r’.Hoe zoudatkomen? deontwikkelingvan jelichaam Netals iedersbrein,verschiltook ieders lichaam.Hoe jouw lichaam zichontwikkelt isonderandereafhankelijkvan je erfelijkeaanleg .Dieheb jevan jeouders.Daar De gekleurde woorden zijn de belangrijke begrippen. Deze staan ook in de woordenlijst. een ingewikkeld o gaan Je zult je vast weleens verbaasd hebben over bijzondere kunst- of bouwwerken, mooie muziek of nieuwe applicaties voor je smartphone. Verantwoordelijk voor al deze prestaties is het menselijk brein , een ander woord voor hersenen .

Misschienvraag je jeafwatditverhaal temakenheeftmethersenen.Het antwoord is:alles.

Zoals je indithoofdstuk zult lezen zijn jehersenen te trainen.Netalseen spier.Enals jegoedwiltworden ineen sport,danmoet jealop jonge leef tijd startenmet trainen.Ditgeldtookvoor jehersenen.Trainenals je jong bent,heeftmeereffectdan trainenals jeouderbent.Geniebegonmet het trainenvande ‘taalhersenen’ toen ze13 jaaroudwas.Datwas te laat. Hoeveel zeook trainde, ze leerdede taalniet te spreken zoalshaar leef tijdsgenoten.

10 |

1.6 Negatieve invloeden op je brein

KADER3 Heteffectvan teveelalcoholgebruik tijdensde zwangerschap

Alcohol tijdensde zwangerschap is slechtvoorde ontwikkelingvandehersenenvanhetongeboren kind.Deernstigsteaandoeningdooralcohol gebruik tijdensde zwangerschap ishet foetaal alcoholsyndroom. ‘Foetaal’komtvanhetwoord ‘foetus’:ongeborenkind.Bijhet foetaalalcohol syndroomheeftdemoeder tijdensde zwanger schapergveelgedronken,watkangebeurenals zijalcoholist is.Eenkindmethet foetaalalcohol syndroom isverstandelijkgehandicaptenvaak iser sprakevaneengroeiachterstand.Opvallend zijnafwijkingenaanhetgezicht, zoalseenafgeplat neusgootje,eendunnebovenlipen somsenigs zins schuineogen (ziede fotohiernaast). Extreemalcoholgebruik tijdensdepuberteitofals volwassene isook slechtvoor jeeigenhersenen, maar jewordternietverstandelijkgehandicapt van.Ookkrijg jegeenafwijkingenaan jegelaat. Je kunthet foetaalalcoholsyndroomalleenkrijgen als jemoeder tijdensde zwangerschapveelalco holheeftgebruikt.

Bron Elk hoofdstuk bevat bronnen die zijn genummerd.

In elke paragraaf staat een quizvraag. Deze vragen zijn bedoeld om over te brainstor men met je medeleerlingen.

Q

©AllarddeWitte

Een jongenmethet foetaalalcoholsyndroom

Tijdensdepuberteit Nietalleenblootgesteldwordenaanalcohol tijdensde zwangerschap,ookalcohol drinkenalspuberofvolwassene is slechtvoordeontwikkelingvan jehersenen. Jehersenenontwikkelen zichvoortdurendenookdevormingvannieuwe zenuw

cellengaatdoor.Dooralcoholgebruik wordenermindernieuwe zenuwcellen aangemaakt.We zagenaleerderdatde ontwikkelingvan jehersenenook tijdens depuberteitgevoeligeperiodenkent. Tijdensdepuberteitontwikkelenbelang rijkeonderdelenvandehersenen zich snel.Dat isde redendatalcoholdrinken tijdensdepuberteitveel schade toe brengt.Hoemeerergedronkenwordt inkorte tijd,hoegroterde schade is.Dit geldtnatuurlijkookvoorvolwassenen. Maarookmatigalcoholgebruik tijdens depuberteitkandenormale rijpingvan

KADER Dit is extra informatie.

Bron20 Drankgebruik tijdensdepuberteitheefteennegatieve invloed opdehersenontwikkeling

| 29

Bron 2 Je brein gebruik je bij al je gedrag. Je brein is bijvoorbeeld aan het werk als je iets waar neemt, als je nadenkt, of als je iets moet oplossen, zoals een wiskundesom

6 |