Rosemarie Buikema & Liedeke Plate (red.) - Handboek genderstudies in media, kunst en cultuur

1 – Feminisme als strijdtoneel

De Beauvoir schreef De tweede sekse na de Tweede Wereldoorlog. Ze deed dit alleen en op aanraden van Sartre. Aan de hand van uitgebreid bronnenonderzoek in de Bibliothèque Nationale de France te Parijs probeerde zij het vrouwenvraagstuk van een hernieuwd antwoord te voorzien en ging zij in op de vraag waarom van een ‘mannenvraagstuk’ geen sprake kan zijn (‘man’ staat immers gelijk aan ‘mens’). In het naoorlogse, conservatieve Frankrijk werd het boek niet enthousiast ontvangen. Het werd gelezen door een handjevol vrouwen, maar resulteerde niet meteen in een massale vrouwenbeweging, zoals de latere Mouvement de Libération des Femmes of mlf (Rodgers 1998: 15-22). In de eerste publicaties van die mlf , die rond 1970 versche nen, wordt het boek louter bekritiseerd (Vintges 1992: 253, noot 19). De tweede sekse moest eerst een intercontinentale vlucht maken in de vorm van een vertaling in het Engels en publicatie in de Verenigde Staten, voordat het boek in Frankrijk en Euro pa door feministen en masse werd opgepakt. Amerikaanse feministen maakten De Beauvoir tot een icoon van Women’s Liberation of kortweg Women’s Lib . Shulamith Firestone bijvoorbeeld droeg The Dialectic of Sex (1970) op aan Simone de Beauvoir ‘who endured’ en liet doorschemeren dat zij de analyse die De Beauvoir geeft van de situatie van de vrouw wellicht volledig en allesomvattend acht (Firestone 1970: 7). In feite verscheen het boek te vroeg in Frankrijk. Degenen die na de Tweede Wereldoorlog het feminisme bepaalden vonden het boek te radicaal, en de vrouwen die later actief werden in mlf waren nog te jong toen zij het boek lazen. De laatsten hadden bovendien geen feministische context waarbinnen of vriendinnen waarmee het boek kon worden geïnterpreteerd (Rodgers 1998: 17, 21-22). Het boek, dat overigens niet goed en volledig naar het Engels is vertaald door een professor in de biologie (Vintges 1992), had om invloedrijk te kunnen zijn dus een omweg nodig: een trans-Atlantische reis. Wellicht dat de lancering in de Verenigde Staten beter getimed was, omdat de Engelse vertaling van De tweede sekse op zich had laten wachten. In Europa werd De tweede sekse een feministisch boek, nadat het door Amerikaanse handen was gegaan. De Amerikaanse feministen die met hun publicaties Europese vrouwen beïnvloedden, zorgden ervoor dat ook de laatsten De tweede sekse gingen waarderen. Toen het boek terugkwam in continentaal Europa werd het eerst afgekraakt door de vrouwen die zich net ‘feministe’ waren gaan noemen. De geschiedenis van De tweede sekse in Nederland laat dit bijvoorbeeld zien. De tweede sekse was al in een Nederlandse vertaling beschikbaar toen in de jaren zestig de tweede feministische golf ook Nederland overspoelde, maar het werd slechts gelezen door een kleine kring niet-feministische intellectuelen (Meijer 1996: 26). Joke Kool-Smit (1933-1981), die in 1967 in De Gids het artikel ‘Het onbehagen bij de vrouw’ publiceerde, waarvan achteraf wordt gezegd dat het de tweede golf deed losbarsten in Nederland, verwees op zeer kritische wijze naar het boek: ‘Mannen hebben het heerlijk, vrouwen hebben het rot.’ Dit is het bezinksel dat achterblijft na lezing van een overigens voortreffelijke studie als Le deuxi ème sexe van Simone de Beauvoir. Het is een bezinksel dat de werkelijkheid

31