Bart van der Leeuw en Theun Meestringa - Genres in schoolvakken

1 Vaktaal in teksten

Iedereen weet dat schoolvakken herkenbaar zijn aan hun taalgebruik. Elk schoolvak bedient zich van zijn eigen vaktaal. Vergelijk de volgende fragmen ten: Hoe komen bladgroenkorrels aan hun grondstoffen en hoe raken ze afval stoffen kwijt? De plant haalt water uit de bodem. Kooldioxide is één van de gassen in lucht. Het koolstofdioxide komt via de huidmondjes in het blad. Zuurstof, het afval, is ook een gas. De zuurstof gaat via de huidmondjes uit het blad en komt in de lucht terecht ( Nectar gthv biologie deel 1 , 2002, p. 120). De kabinetten van Drees waren kabinetten op brede basis, waarin de katho lieken en socialisten de boventoon voerden. Zij bouwden samen de verzor gingsstaat op. De bekendste regeling daarvan is de Algemene Ouderdomswet (AOW) uit 1956, waarvoor Drees in 1947 de eerste aanzet had gegeven met zijn Noodvoorziening voor ouderen (entoen.nu/willemdrees, 14 augustus 2014). Zonder moeite herkennen we op basis van de gehanteerde vaktaal het eerste frag ment als een biologietekst en het tweede fragment als een geschiedenistekst. Het meest in het oog springende kenmerk van die vaktaal zijn de vakwoorden of vak begrippen, zoals ‘bladgroenkorrels’ en ‘verzorgingsstaat’. In andere vakken wor den vaktermen gebruikt als ‘transistor’ (natuurkunde), ‘beginrijm’ (Nederlands) en ‘urbanisatie’ (aardrijkskunde). In de context van het onderwijs leidt de focus op vaktermen tot het samenstellen van rijtjes woorden en begrippenlijsten; een didactisch hulpmiddel waarmee de meeste vakleraren vertrouwd zijn. Doorgaans krijgen vakwoorden in de vaklessen ook wel de gewenste aandacht. Een vak en de daarbij horende taal onder de knie krijgen is echter veel com plexer dan losse woordjes leren. Het gaat om het leren van vakspecifieke inzich ten in hoe de wereld in elkaar steekt, van vaardigheden om daarmee om te gaan en van manieren om die inzichten en vaardigheden onder woorden te brengen. Leerlingen moeten daarom op verschillende niveaus met vaktaal leren omgaan: niet alleen op het niveau van de losse woorden (de vaktermen), maar ook op het niveau van de relaties tussen die woorden (het netwerk van begrippen), dus ook op het niveau van zinnen en teksten. Aan de manier waarop met behulp van vaktaal (woorden, zinnen en teksten) over bepaalde verschijnselen wordt gesproken, geschreven en geredeneerd, herken je een vakman of vakvrouw.

14