Sebastiaan Dönszelmann e.a. - Handboek vreemdetalendidactiek

Inleiding Anna Kaal

‘As you are reading these words, you are taking part in one of the wonders of the na- tural world.’ Zo begon Steven Pinker zijn boek The language instinct (1994) waarin hij wetenschappelijke inzichten over taal toegankelijk maakte voor een breder publiek. Sindsdien werd het werk door velen gelezen; vaak met groot enthousiasme, soms ook met kritiek. Het belangrijkste is dat het boek mensen met elkaar in gesprek bracht over taal en dat het inzicht bood in de rol die taal speelt in ons denken en in onze sa- menleving. Met Pinker zijn er vele anderen die taal ‘uitleggen’ en interessante ‘verha- len over taal’ vertellen. Denk aan het boek Babel (2019) waarin taaljournalist Gaston Dorren de twintig ‘machtigste talen van onze tijd’ (van Duits tot Swahili) verkent, of de boeken van Paulien Cornelisse die de lezer wijzen op opvallend Nederlands taal- gebruik. Deze boeken laten de lezer verschillende perspectieven op taal ontdekken en begrijpen, om met diezelfde taal vervolgens te leren spelen of er juist kritisch en met betrokkenheid naar te kijken. Dat is precies de mooie taak die ook voor jou is weggelegd: leerlingen via de vreemde taal laten kennismaken met het wonderlijke fenomeen taal en ze zo motive- ren om niet alleen de taal zelf, maar ook over taal te leren. Deze nadruk op vaardig- heid én vakinhoud sluit naadloos aan bij de roep om een vernieuwde inrichting van het (vreemde)taalonderwijs (zie het hoofdstuk Visie op vreemdetalendidactiek), met meer aandacht voor taalkundige en (inter)culturele aspecten die schuilgaan achter taal als communicatiemiddel, en met aansluiting bij thema’s als burgerschap en per- soonsvorming. De hoofdstukken in dit boekdeel helpen je hierbij op weg. Allereerst wordt taalbewustzijn uiteengezet, de onderwijstraditie die aansluit bij voornoemde visie op taal. Taalbewustzijn wordt geïllustreerd aan de hand van de taalkundige on- derwerpen taalsystemen en taalverandering (hoofdstuk 19), multimodaliteit, taalvari- atie en de macht van taal (hoofdstuk 20). Hoofdstuk 21 behandelt taalleerbewustzijn, de kennis over taalverwerving die van leerlingen op school – maar ook in hun latere leven – kundige taalleerders maakt. Hoofdstuk 22 laat zien hoe je de meertaligheid van je klas kunt benutten om taal- en cultuurbewustzijn te bevorderen. Hoofdstuk 23 bespreekt interculturele competentie, terwijl hoofdstukken 24, 25 en 26 de vakinhou- delijke onderdelen vertalen en literatuur aangrijpen om met leerlingen aan taalvaar- digheid, taal- en cultuurbewustzijn, en persoonsvorming te werken. We hopen je te inspireren tot onderwijs dat leerlingen verschillende perspectieven op taal laat zien die in de samenleving (en in de klas als minisamenleving) voor het oprapen liggen, als je je er maar bewust van bent.

DEEL 3  Vakinhoudelijk bewust

309