Lessen in orde_Teitler&Teitler

1 • Het gedrag tijdens de eerste lessen

Een populaire lerares zegt de eerste les tegen klas 1c, een klas met twee zittenblijvers: ‘Meisjes en jongens, je moet eerst doen wat ik zeg en daarna — in de loop van het jaar — wordt het leuk.’ Dan kijkt ze naar de twee zittenblijvers en vraagt: ‘Dat klopt toch?’ De twee leerlingen beamen het.

‘Toen ik met de klas in gesprek ging over “orde houden”, zeiden de leerlingen let terlijk: “Het is de taak van de leraar om de klas onder controle te houden”, “Het is zijn taak om ons te laten gedragen” en “Hij moet bewijzen dat hij ons aankan”. Wanneer leerlingen dit zeggen, is er een onderliggende boodschap: zij verwach ten dat leraren de leiding nemen. Hun vraag om orde is eigenlijk een vraag om veiligheid.’ (Rogers, 2015, p. 27) 1.2.3 Stappenplan voor emotionele veiligheid Met veiligheid doelen we op fysieke veiligheid én op emotionele veiligheid , want die is voorwaardelijk voor een goede leersituatie. Dit blijkt ook uit onderzoek: ‘Differentiated instruction is supported by brain research suggesting that stu dents learn best in settings characterized by emotional safety.’ (Tomlinson & Kalbfleisch, 1998, p. 51) Laten we eens kijken hoe je zo’n omgeving van emotionele veiligheid in de praktijk kunt creëren. In zijn beroemde boek over het maken van contact geeft Berne (2003) een stappenplan om vanaf de eerste ontmoeting te komen tot een ‘setting that is characterized by emotional safety’: • stap 1: rituelen; • stap 2: tijd verdrijven; • stap 3: activiteiten; • stap 4: echte ontmoeting. Sla je stappen over of hanteer je een andere volgorde, dan neemt de kans op ruzie en misverstanden in de relatie toe en kan de emotionele veiligheid in gevaar komen. We zullen de vier stappen hierna kort toelichten. Stap 1: rituelen Rituelen vormen een eerste stap in de opbouw van een relatie, omdat ze orde aan brengen in een onzekere situatie. Het zijn de eerste handelingen die nodig zijn voor het maken van contact (en later voor het steeds versterken van het contact). Dit zie je ook terug in het dagelijks leven. Wanneer je iemand voor het eerst ontmoet, pas je een ritueel toe om een relatie tot stand te brengen: je steekt je hand uit en noemt je naam, waarop de ander hetzelfde doet. Iemand een hand geven (of ten tijde van corona een begroeting met de vuist of elleboog) is een geformaliseerd handelingspatroon, ver gelijkbaar met een routine in de klas, iets wat iedereen vanzelfsprekend is gaan vinden. Zo zijn er in de dagelijkse omgang voor thuis ook rituelen: je wenst elkaar goede­

39