John Bassant en Marianne Bassant-Hensen (red.) - Mensenwerk

5 Verslaafden

5.8 Wat vraagt werken met verslaafden van je en wat levert het je op? Een verslaafde kan meestal slechts met vallen en opstaan van zijn verslaving afkomen. Het is belangrijk dat je dat als sociaal werker op een niet-veroordelende, geduldige maar ook daadkrachtige manier ondersteunt. Het werken met verslaafden is geen hopeloze onderneming. Het kan een uitdaging zijn mensen voor te lichten over gebruik en de risico’s daarvan. Het is leuk te werken aan preventieprojecten: hoe komen dingen over en hoe kun je aansluiten bij bepaalde doelgroepen, bijvoorbeeld mensen met een verstan- delijke handicap of jongeren in een bepaald soort onderwijs? In het werk met ernstig verslaafden is het altijd belangrijk je doelen realistisch te stel- len en te accepteren dat verslaving in de kern betekent dat dingen niet lukken. Het is vooral belangrijk niet te veroordelen en niet te moraliseren. Belangstelling voor de ach- tergronden van het gedrag is belangrijk. Het werken met verslaafden leidt tot een grote verscheidenheid van ontmoetingen met bijzondere mensen. Het is spannend om aan iets te werken wat de maatschappij bezighoudt en wat je ook persoonlijk interesseert. Op den duur overvalt je soms toch de hopeloosheid van de onderneming: telkens de- zelfde processen, dat gevecht om herstel van controle, de ontkenning, het onvermogen, maar ook de niet-vervulde hoop op een leven zonder gebruik. Het veranderen van func- tie of situatie kan dan helpen: verslaving komt in veel vormen en gradaties voor. Kennis van en vaardigheden in het omgaan met verslaving zijn maatschappelijk van groot be- lang en bruikbaar in verschillende situaties waarin sociaal werk ingeroepen wordt. 5.9 Besluit Dit hoofdstuk heeft een eerste indruk gegeven van het werken met mensen die verslaafd zijn. Het betreft een divers werkterrein. Gebruik kan riskant of problematisch zijn of lei- den tot verslaving, maar niet elke gebruiker van alcohol of drugs raakt verslaafd. Het is een hele uitdaging om in te schatten wat er aan de hand is: is er sprake van recreatief of experimenteel gebruik? Is het normaal experimenteergedrag van jongeren, of is er meer aan de hand? Zijn er bij déze groep of déze persoon specifieke risico’s? Of is er geen reden voor zorg? De sociaal werker kan functies vervullen op het gebied van signalering en preventie, maar ook bijdragen aan de begeleiding en behandeling van verslaving. Soms betreft dat stabiliseren en schadebeperking, soms is volledig herstel mogelijk. Alle sociaal werkers krijgen te maken met vraagstukken rondom verslaving. Het is van belang om jezelf hier- bij kritisch onder de loep te nemen: in hoeverre ben je in staat op een positieve manier contact te leggen met mensen die hiermee problemen hebben? Kun je niet-oordelend luisteren? Ben je in staat om geduld en vertrouwen te blijven geven, ook als iemand on- danks goede voornemens toch weer gebruikt? Heb je oog voor de brede omgeving, de functies van gebruik en de wetgeving eromheen? Misschien heb je zelf ervaring met ver-

122