Harry Paus en Frans Hiddink e.a. - Portaal

1.3 Betekenis van taal

1.3.3 Afhankelijke en onafhankelijke betekenis Woorden als deze en hij hebben een afhankelijke betekenis : datgene waarnaar ze verwijzen, is afhankelijk van iets wat bekend moet zijn: de ontvanger moet weten waarnaar het verwijst om te kunnen afleiden wat de betekenis is. Dat kan op ver schillende manieren. ■ Het kan worden afgeleid uit de context. In de zin Deze vind ik mooi is de con text een wijzend gebaar dat je gezien moet hebben om te weten wat de spreker mooi vindt. ■ Het is in de situatie al eerder genoemd. Als je halverwege een gesprek bin nenkomt en je hebt de eerste helft van de zin Peter heeft een nieuwe baan, dus hij is nu erg druk niet gehoord, dan weet je niet wie er druk is. Dergelijke woorden zijn dus alleen begrijpelijk als ook het antecedent (datgene waarnaar verwezen wordt) duidelijk of bekend is. En soms is dat niet of niet voldoende het geval, bijvoorbeeld als in een geschreven tekst de persoon enkele pagina’s eerder geïntroduceerd is of als er meerdere mogelijke antecedenten zijn, zoals in deze zin: Peter heeft een nieuwe baan. Die is druk. Wie of wat is nu druk: Peter of de baan? Er bestaan ook woorden met een eigen onafhankelijke betekenis . Dit worden lexi cale woorden genoemd. De betekenis van deze woorden is niet afhankelijk van de context waarin het woord gebruikt wordt. Het zijn woorden als stoel en lopen . De betekenis van deze woorden kun je opzoeken in een lexicon of woordenboek bijvoorbeeld. Maar om de betekenis van gelopen – een afgeleid woord – te kunnen opzoeken, moet je weten dat dit het voltooid deelwoord is van lopen . Lexicale woorden verwijzen het duidelijkst en het meest direct naar de werkelijkheid. 1.3.4 Meervoudige betekenis Sommige woorden hebben meer dan één betekenis. We spreken dan van polyse mie of homonymie. Polysemie De term polysemie verwijst naar het feit dat hetzelfde woord in verschillende con texten een iets andere betekenis heeft: het verwijst wel naar één algemene beteke nis, maar geeft daaraan steeds een andere nuance.

1

Ik heb geen geld meer in mijn portemonnee. Hij heeft het geld niet voor zo’n huis. Vroeger had je in bijna elk Europees land ander geld.

33