Inkijkexemplaar Het palet van de psychologie- Rigter

1 Psychologie: een palet van theorieën

Wat voor de theoretische stromingen geldt, namelijk dat zij allemaal zinvol zijn, geldt ook voor de methoden uit de psychologie. Zo kunnen de drie methoden elkaar aanvullen.

Hulpverleners gebruiken hun beide benen: ervaring (verstehen) en onderzoek (verklaren).

Als we bijvoorbeeld in het onderwijs te maken krijgen met een kind met een fobie (een extreme angst voor een object of situatie), dan zou het slecht zijn de resulta ten uit wetenschappelijk onderzoek niet te gebruiken. Het ontstaan van fobieën (zie hoofdstuk 3 en 5) is goed te begrijpen met behulp van verklarende methoden. Willen we echter begrijpen wat iemand met een fobie beleeft, dan liggen de verstehende en hermeneutische methode meer voor de hand. SAMENGEVAT: theoretische stromingen uit de psychologie baseren zich op een mensbeeld. Dit mensbeeld is een opvatting over kenmerkende eigenschappen van mensen en hoe mensen horen te zijn. Mensbeelden verschillen qua complexiteit. Er is een mechanistisch mensbeeld (de mens als machine); een organistisch mensbeeld (de mens als levend organisme) en een personalistisch mensbeeld (de mens als orga niserend en scheppend wezen). De mensbeelden in de psychologie hangen samen met verschillende methoden van kennisverwerving en hulpverlening. Er zijn grofweg drie methoden. De twee bekendste zijn de verklarende en de verstehende methode. De derde methode is de hermeneutische. Het is van belang dat een hulpverlener of opvoeder gebruikmaakt van verschillende mensbeelden en methoden. 1.5.2 De algemene systeemtheorie Het gebruikmaken van verschillende theoretische gezichtspunten, zonder deze tegen elkaar uit te spelen, is uit te breiden naar een integratie van verschillende weten schappen. Om systematiek aan te brengen in de complexe werkelijkheid én om de verschillende inzichten uit diverse wetenschappen te integreren, gebruikt men sinds een aantal decennia de algemene systeemtheorie (AST). Deze theorie biedt een over koepelend kader waarbinnen zowel verschillende wetenschappen als de uiteenlo pende inzichten uit al deze wetenschappen hun plaats krijgen. De AST wordt een metatheorie genoemd, dat is een theorie over theorieën. Hierna behandelen we vijf uitgangspunten van de AST. Daarna bespreken we als belangrijk kenmerk het dyna mische denken. Vervolgens laten we zien hoe de AST gebruikt kan worden, waarbij we twee voorbeelden geven. In hoofdstuk 6 (systeemtheorie) keert de AST terug als een van de stromingen. In deze paragraaf wordt zij gepresenteerd als een algemeen kader waarmee stromingen zijn te ordenen.

42