Inkijkexemplaar Het palet van de psychologie- Rigter

1 Psychologie: een palet van theorieën

‘Ik vind het treurig dat angst en depressies op grote schaal worden behandeld met psychoanalyse of rogeriaanse therapie terwijl er een aantal superieure theorieën is die onderzocht zijn. Van de psychoanalyse, de rogeriaanse therapie en de gestalttherapie moet ik het eerste goede onderzoek nog zien.’

Goed onderzoek in de psychologie moet volgens Merckelbach voldoen aan de regels die ook voor natuurwetenschappelijk onderzoek gelden.

‘Ik zie niet in waarom de sociale wetenschappen anders zouden zijn, waarom de spelre gels van de natuurwetenschappen niet voor de psychologie zouden gelden. Wat is het verschil tussen het verklaren van het gedrag van dieren en dat van mensen? Ik zie geen verschil tussen onderzoek op het niveau van de chemie, de fysiologie en het gedrag.’

De laatste decennia zijn de stromingen die Merckelbach bekritiseerde verder ontwik keld en wordt ook middels onderzoek aangetoond dat zij effectief zijn (zie § 2.6 en § 3.6).

Harden (2021) heeft haar eigen idee bij de kritiek die de psychologie ‘zacht’ of wollig noemt. Zij verzet zich tegen het standpunt dat de psychologie net zo hard moet of kan zijn als de natuurwetenschappen. Ze geeft drie argumenten. Menselijk gedrag is ingebed in complexe systemen (zie verder § 1.5.2) met verschil lende lagen die bestudeerd kunnen worden. Onze hersenen vormen een complex systeem, dat geldt ook voor de maatschappij waarin we functioneren. Als je in zo’n complex systeem iets verandert dan kan dat allerlei verschillende effecten hebben. Eenvoudige oorzaak-gevolgreacties zoals die in de natuurkunde of scheikunde wel bestaan, bestaan in die systemen niet. Natuurwetten gelden over de gehele wereld, maar psychologische wetmatigheden kunnen in de ene maatschappij gelden, maar in een andere maatschappij weer niet. Daarbij komt dat de psychologie tot nu toe een vrijwel geheel ‘witte’ wetenschap is. Onderzoek is vooral gedaan onder (jonge) mensen van Europese afkomst. Of de wet matigheden die daarbij gevonden worden ook gelden voor mensen die woonachtig zijn in Afrika of Azië, is niet duidelijk. En ten derde zijn verschijnselen uit de natuurkunde of scheikunde goed meetbaar te maken, denk aan een concentratie van een chemische stof of de buigzaamheid van een ijzeren staaf. Psychologische verschijnselen zijn juist heel moeilijk meetbaar te maken. Hoe meet je de ernst van een depressie? Hoe meet je de mate van geluk? Of hoe meet je de mate waarin iemand tevreden is met diens leven? De verstehende methode lijkt ‘theorieloos’ te zijn. Maar de laatste decennia wordt binnen verschillende wetenschappen juist aangegeven dat elke waarneming, ook van een hulpverlener, ‘theoriegeladen’ is (zie § 1.3). Je zonder meer verplaatsen in een

38