Inkijkexemplaar Het palet van de psychologie- Rigter

1 Psychologie: een palet van theorieën

Het personalistische mensbeeld In de personalistische visie wordt het unieke karakter van mensen binnen de levende natuur benadrukt. Mensen leiden niet alleen een biologisch, maar ook een cultureel leven. Zij worden niet alleen beïnvloed door de cultuur, maar scheppen zelf cultuur . Zij zijn in staat om een planning te maken van toekomstige ontwikkelingen. Dit is een essentieel verschil met de organistische visie, waarin deze bijzondere (culturele) positie van mensen niet benadrukt wordt. Dat de mensheid zelf haar wereld schept, betekent ook dat de mens zin of betekenis verleent aan de wereld. Vragen als ‘waartoe zijn wij op aarde?’ en ‘wat is de zin van het leven?’ worden binnen het personalisti sche mensbeeld serieus genomen. Thema’s als geloof en spiritualiteit horen in dit mensbeeld thuis. Het personalistische mensbeeld benadrukt in tegenstelling tot de twee andere mensbeelden het verschil tussen mensen en dieren. Zo wordt gewe zen op typisch menselijk veronderstelde eigenschappen als taal, kunstuitingen zoals muziek, en religie (Ramachandran & Blakeslee, 1998). Met deze eigenschappen zijn mensen niet alleen in staat om in het hier-en-nu te leven, maar kunnen ze zichzelf ook voorstellen in de toekomst, het verleden of zelfs het hiernamaals. Bij mensen staat daarom het doelgericht handelen centraal. Omdat zij zich de toekomst kunnen voorstellen, zijn ze ook gemotiveerd om iets in de toekomst te bereiken. Dit wordt gezien als een essentieel verschil met dieren. De ontwikkeling in mensvisie die tijdens de renaissance werd ingezet, namelijk dat mensen doelgericht te werk gaan en verant woordelijk gesteld kunnen worden voor de keuzes die ze maken, keert vooral terug in het personalistische mensbeeld. Dit mensbeeld is terug te vinden in sommige vormen van de psychoanalyse (hoofdstuk 2), maar vooral in de humanistische psychologie (hoofdstuk 4). Het personalistische mensbeeld heeft drie implicaties: 1 Mensen moeten als mens bestudeerd worden. Vergelijkingen met dieren schieten tekort, omdat dieren geen cultureel leven kennen. 2 Mensen moeten als één geheel bestudeerd worden. Dit standpunt komt overeen met het organistisch denken. 3 Mensen handelen doelgericht, hun gedrag heeft ‘zin’ en juist die zingeving moet bestudeerd worden. Daarnaast zijn mensen zelf (in ieder geval gedeeltelijk) verant woordelijk voor hun gedrag. Zij zijn geen willoze speelballen die geheel afhankelijk zijn van sociale omstandigheden of erfelijke aanleg. Methoden in de psychologie Zowel de methoden van kennisverwerving uit de psychologie als de hulpverleningsme thoden zijn gedeeltelijk terug te voeren op het gebruikte mensbeeld. Grof geschetst bestaan er al sinds het ontstaan van de psychologie twee benaderingen in de (wetenschappelijke) kennisverwerving. Later ontstond er nog een derde variant. In de eerste benadering, die vooral correspondeert met het mechanistische en soms het organistische mensbeeld, worden de objectiviteit en controleerbaarheid van

36