Inkijkexemplaar Het palet van de psychologie- Rigter

1 Psychologie: een palet van theorieën

niveau omvatten niet het persoonlijke (zie figuur 1.1). Deze moderne opvatting dat alle niveaus in menselijk gedrag aanwezig zijn, is niet in elke stroming terug te vinden.

Persoonlijk niveau Organistisch niveau Mechanistisch niveau

Toenemende complexiteit

Figuur 1.1 Menselijk gedrag is in te delen in drie niveaus. Hoe hoger het niveau, hoe complexer het gedrag.

Het mechanistische mensbeeld Als we de mens als een mechanisme opvatten, dan betekent dit dat de mens – net als een machine – is samengesteld uit afzonderlijke delen . In deze visie bewaren de onderdelen hun afzonderlijke eigenschappen, ook al zijn ze deel van een groter geheel. Mensen worden beschreven als mechanieken die door externe en/of innerlijke krach ten worden voortbewogen. Het is zaak om deze krachten te beschrijven zodat inzicht ontstaat in de oorzaken van menselijk gedrag. Dit mensbeeld heeft ertoe geleid dat mensen en menselijk gedrag vergeleken werden met (delen van) machines en appara ten. Voorbeelden zijn de stoommachine (driften), een telefooncentrale (input-output) en de computer (informatieverwerking) (Eisenga & Van Rappard, 1987). De mechanistische visie houdt in dat delen van mensen zelfstandig bestudeerd kunnen worden . Mensen worden daarbij gereduceerd tot radertjes of spiraaltjes, om in de beeldspraak te blijven. Het betekent ook dat mensen bestudeerd kunnen worden los van de sociale of materiële omgeving waarin ze functioneren. Een voorbeeld uit de psychologie die in deze traditie past is het behaviorisme (hoofdstuk 3). Ook onderde len uit de biologische en cognitieve psychologie passen in dit mensbeeld. Het mecha nistische mensbeeld heeft vier implicaties: 1 Er wordt geen principieel onderscheid tussen dieren en mensen gemaakt. Beide worden opgevat als machines, waarbij de mens hooguit ingewikkelder is. Daarom worden resultaten uit dierexperimenten gebruikt. 2 Het gebruikte verklaringsmodel is lineair causaal. Dat betekent dat er een oorzaak (of oorzaken) voor gedrag wordt gezocht (causaal) en dat het verband tussen oor zaak en gedrag rechtlijnig (lineair) is. A veroorzaakt B. De beeldspraak ‘er zit een draadje bij jou los’, ter verklaring van iemands gedrag, slaat op dit model. 3 Er wordt van uitgegaan dat als alle onderdelen bekend zijn, we het geheel kennen. Als we alle stofjes in en onderdelen van de hersenen zouden kennen, dan zouden we ook weten hoe ze als geheel functioneren. In deze visie is het geheel gelijk aan de som (het bij elkaar optellen) der delen.

34