Inkijkexemplaar Het palet van de psychologie- Rigter

1.5 Indelingen van theoretische stromingen

de verschillende stromingen, maar dit is de laatste jaren veranderd. Dat uit zich in het overnemen van begrippen en het integreren van visies. Een recente ontwikkeling is het benadrukken van de effectiviteit van behandelingen en methodieken. De theoretische achtergrond wordt daarbij van minder belang geacht. Elke stroming heeft een meer of minder uitgewerkt mensbeeld. Daarin komt tot uiting wat als essentiële kenmerken van mensen worden gezien en hoe mensen zich zouden moeten gedragen.

1.5 Indelingen van theoretische stromingen

Theoretische stromingen in de psychologie kunnen op verschillende manieren inge deeld en onderscheiden worden (Altman & Rogoff, 1987). Het is belangrijk te weten wat voor (impliciete) vooronderstellingen door psychologische theorieën worden gebruikt. In deze paragraaf worden twee indelingen besproken die vervolgens in elk hoofdstuk als rode draad gebruikt worden. Deze indelingen stellen de lezer in staat de verschillende stromingen met elkaar te vergelijken. Allereerst wordt een indeling geïntroduceerd waarmee de mensbeelden met elkaar vergeleken kunnen worden. Zo zijn er mensbeelden waarin een vergelijking wordt gemaakt met een statische machine en maken andere mensbeelden juist een ver gelijking met een levend en groeiend organisme. Er zal aangegeven worden hoe de mensbeelden zich verhouden tot wetenschappelijke en hulpverleningsmethoden. Ten tweede wordt het biopsychosociaal model geïntroduceerd. Dit model is ontleend aan de systeemtheorie en wordt in verschillende wetenschappen gebruikt. Het benadrukt dat de ‘menselijke werkelijkheid’ verschillende niveaus kent. Er zal aandacht besteed worden aan het biologische niveau (lichaam en erfelijkheid), het psychische niveau (gedrag en beleving) en het sociale niveau (de materiële en sociale omgeving waarin mensen functioneren). In de systeemtheorie wordt benadrukt dat alle drie niveaus een rol spelen bij het ontstaan en voortbestaan van gedrag en/of beleving. Psycholo gische theorieën zijn vooral op het psychische niveau gericht, maar houden impliciet of expliciet wel of geen rekening met de andere niveaus. Mensbeelden in de psychologie Om structuur te brengen in de psychologische theorieën onderscheiden we drie niveaus van menselijk gedrag. Elk niveau correspondeert met een mensbeeld. Het betreft achtereenvolgens het niveau van het mechanisme, het organisme en de per soon (Eisenga & Van Rappard, 1987; Van Olst, 1990). In moderne opvattingen wordt de visie uitgedragen dat alle drie niveaus in menselijk gedrag aanwezig zijn, waarbij het persoonlijke niveau het hoogste en meest complexe is. Dit niveau omvat de twee andere, maar andersom is dat niet het geval: het mechanistische en organistische 1.5.1

33