Inkijkexemplaar Het palet van de psychologie- Rigter

1.4 Kenmerken van psychologische stromingen

werd in Parijs het Eerste Internationale Congres voor de Psychologie gehouden. Pas send bij de toenmalige positieve tijdgeest was het geloof in grote wetenschappelijke vooruitgang in die periode opvallend. De toekomstige psychologie, zo dacht men, zou de mensheid helpen bij het vinden van haar bestemming (Eisenga & Van Rappard, 1987). Over de manier waarop dat doel gerealiseerd moest worden, liepen de menin gen uiteen. Aan de ene kant, vooral bij de Europese deelnemers, was er de opvatting dat de psychologie over een alomvattende theorie van het psychisch functioneren moest beschikken voordat er begonnen kon worden aan praktische toepassingen. Aan de andere kant, vooral bij de deelnemers uit de Verenigde Staten, was er een pragma tische stroming waarin gesteld werd dat kennis dienstbaar moest zijn aan concrete maatschappelijke doelstellingen. De maatschappelijk problemen moesten de theorie vorming bepalen. Al spoedig ontstonden er meerdere stromingen, ook wel scholen genoemd, bestaande uit groepen wetenschappers met eigen, specifieke vraagstellingen en onderzoeksmethoden. Deze schoolvorming is vergelijkbaar met de vorming van politieke partijen. Schoolvorming is uitstekend zolang men de andere gezichtspunten kent en er eventueel gebruik van maakt. Dit gebeurde echter niet, zeker in de eerste helft van de twintigste eeuw. De scholen in de psychologie functioneerden net als de toenmalige politieke partijen: ze bestreden elkaar, vonden andere bevindingen irre levant of gevaarlijk en sloten zich af door eigen taalgebruik. Elke school ontwikkelde specifieke begrippen waar we nu nog mee te maken hebben. Ook richtten ze eigen verenigingen op en een cultuur waarin wetenschappers die afweken van de ‘juiste lijn’ werden uitgestoten. Hoewel de onderlinge strijd nog weleens opvlamt, is de periode van extreme verkettering achter de rug. Dit is te zien aan het gegeven dat binnen de scholen weer verschillende accenten gelegd worden. ‘De’ psychoanalyse bestaat niet meer, er zijn verschillende soorten psychoanalyse. Naast de grotere vrijheid bínnen de scholen, is er de laatste decennia een nog steeds toenemende samenwerking tússen de verschillende scholen. De verkettering van jaren geleden is voorbij. Cultuurhistorische bepaaldheid Net als politieke partijen zijn psychologische stromingen een product van de tijd. Het is (achteraf) altijd te verklaren waarom bepaalde stromingen juist op een bepaald moment ontstonden. Ze voorzagen namelijk in de behoefte van die periode en vertegenwoordig den waarden en normen die op dat moment van maatschappelijk belang waren. Op elkaar reageren Als bestaande politieke partijen een belangrijk maatschappelijk probleem verwaarlozen, wordt er dikwijls een nieuwe partij opgericht die zich juist daarmee gaat bezighouden. In Europa is dit te illustreren aan de hand van de verwaarlozing van het milieu als poli tiek item. In de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw werden er ‘groene’ partijen opgericht. Het ontstaan van psychologische stromingen kent hetzelfde mechanisme. Als

29